به گزارش اختصاصی دریای اندیشه ؛نامش شاید در نگاه اول تصویری از ساحل و موجهای آرام در ذهن تداعی کند، اما در واقع، این شهرک فاصلهای قابلتوجه تا دریا دارد. بااینحال، نام «دریا» برای ساکنانش نشانهای از امید است؛ امید به گسترش امکانات، رونق و آیندهای روشنتر.
شهرک دریا در سالهای اخیر به یکی از نقاط تازهتوسعهیافته در پیرامون بندر تبدیل شده است؛ منطقهای که آرام آرام در حال جذب جمعیتی از خانوادههایی است که به دنبال سکونتی ارزانتر و محیطی خلوتتر از شهر اصلی هستند. اما در پسِ این آرامش، چالشهای زیرساختی و اجتماعی متعددی نهفته است که مسیر رشد این شهرک را دشوار کردهاند.
از نظر جغرافیایی، شهرک دریا در محدودهی روستاهای پیرامونی بندر واقع شده است؛ جایی میان زمینهای نسبتاً مرتفع و خشک که با وزش بادهای گرم و خاکهای رسی شناخته میشود.
دسترسی اصلی شهرک از طریق جادهای ناهموار صورت میگیرد؛ مسیری که در برخی نقاط آن شکستگی، چاله و فرسایش شدید دیده میشود. در فصل بارندگی، این مسیر بهراحتی گِلی و لغزنده میشود و تردد خودروها را با مشکل روبهرو میکند. همین جاده، که شریان حیاتی ارتباطی شهرک با بندر است، به نماد مشکلات زیرساختی منطقه بدل شده است.
با وجود توسعهی ساختوساز در چند سال اخیر، خیابانهای داخلی هنوز بهطور کامل آسفالت نشدهاند و بیشتر کوچهها خاکیاند. ساختمانها عمدتاً از نوع یکطبقه یا دوطبقهی مسکونی هستند، با دیوارهای سیمانی ساده و حیاطهایی که درختان بومی یا گلهای مقاوم در برابر گرما در آنها کاشته شدهاند. با این حال، نبود طرح منسجم شهری باعث شده بافت شهرک ناهمگون و پراکنده به نظر برسد.
جمعیت شهرک دریا ترکیبی از خانوادههای بومی منطقه و مهاجرانی است که در سالهای اخیر از شهرهای اطراف به اینجا آمدهاند. انگیزهی اصلی بسیاری از ساکنان جدید، قیمت پایین زمین و آرامش محیط است.
بیشتر آنها در بندر یا شهرهای نزدیک مشغول کارند و تنها برای استراحت و زندگی خانوادگی به شهرک بازمیگردند. ازاینرو، ساعات روز در شهرک اغلب ساکت و کمرفتوآمد است، اما عصرها و شبها با بازگشت خانوادهها، زندگی در کوچهها و پارک کوچک شهرک جریان مییابد.
نبود فرصتهای شغلی در خود شهرک، مهمترین عامل رفتوآمد روزانهی مردم به شهر اصلی است. این وابستگی اقتصادی سبب شده که توسعهی خدمات محلی چندان مورد توجه قرار نگیرد، چرا که بخش زیادی از فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی ساکنان در بیرون از محدودهی شهرک انجام میشود.
با این حال، جامعهی کوچک شهرک روحیهای صمیمی و همکاریپذیر دارد. بسیاری از ساکنان در مناسبتهای مذهبی یا اجتماعی با یکدیگر مشارکت میکنند و تلاش دارند تا از طریق همیاری، کمبود امکانات رسمی را جبران کنند.
در حال حاضر، خدمات عمومی در شهرک دریا در سطح محدودی قرار دارد. آب و برق سراسری برقرار است، اما در برخی نقاط فشار آب پایین است و در فصل تابستان قطعیهای موقت گزارش میشد. سیستم فاضلاب هنوز بهصورت کامل اجرا نشده و بخشی از خانهها از چاههای جذبی استفاده میکنند.
در زمینهی ارتباطات، پوشش شبکهی تلفن همراه نسبتاً مطلوب است
با توجه به مشاهدات میدانی و گفتوگو با ساکنان، میتوان چالشهای اصلی شهرک دریا را در چند محور خلاصه کرد:
خرابی مسیر دسترسی و نبود آسفالت مناسب ، جادهی اصلی نهتنها رفتوآمد را دشوار کرده، بلکه در بلندمدت بر قیمت زمین و تمایل افراد برای سکونت در منطقه نیز تأثیر منفی گذاشته است.
نبود مدرسه، درمانگاه، مرکز فرهنگی یا ورزشی موجب شده شهرک از نظر اجتماعی پویا نباشد. این مسئله بهویژه برای نوجوانان و جوانان محسوس است.
نبود تیرهای برق و چراغهای کافی در معابر و امنیت شبانه را کاهش داده و مانع از شکلگیری زندگی شبانهی شهری شده است.
فقدان زیرساختهای فرهنگی و مشارکت سازمانیافته، اگرچه مردم روحیهی همکاری دارند، اما نبود انجمن یا شورای محلی فعال سبب شده پیگیری مطالبات جمعی بهصورت پراکنده انجام شود.
وابستگی شدید به شهر اصلی:
تمام نیازهای آموزشی، درمانی و شغلی در خارج از شهرک تأمین میشود و این مسئله، شهرک را از تبدیل شدن به یک اجتماع مستقل بازداشته است.
پیامد این شرایط، کاهش کیفیت زندگی روزمره و افزایش نابرابری فضایی میان شهرک و مناطق شهری مجاور است. ساکنان شهرک دریا در عمل، در حاشیهی نظام خدمات شهری زندگی میکنند؛ جایی میان شهر و روستا، که هنوز جایگاه مشخصی در برنامهریزی منطقهای ندارد.
تحلیل توسعهای؛ شهرکی در آستانهی انتخاب
از منظر توسعهی شهری، شهرک دریا در مرحلهی حساس «گذار» قرار دارد. از یکسو، رشد جمعیت و ساختوساز نشاندهندهی میل طبیعی به گسترش سکونت در این محدوده است؛ از سوی دیگر، نبود زیرساختهای کافی میتواند این روند را متوقف یا حتی معکوس کند.
در واقع، شهرک دریا نمونهای از پدیدهای گستردهتر در حاشیهی شهرهای بندری کشور است: گسترش سریع مناطق سکونتی بدون هماهنگی با زیرساختها و خدمات عمومی. این نوع توسعه اگرچه در کوتاهمدت به حل مشکل مسکن ارزان کمک میکند، اما در بلندمدت هزینههای اجتماعی و زیستمحیطی سنگینی به همراه دارد.
توسعهی پایدار شهرک دریا نیازمند نگاه یکپارچه میان شهر و حومه است؛ نگاهی که شهرک را نه بهعنوان یک روستای منفصل، بلکه بهعنوان بخشی از شبکهی شهری بندر در نظر بگیرد. ایجاد مسیر حملونقل عمومی منظم، احداث مدرسه و فضاهای فرهنگی، و بهبود جادهها میتواند نخستین گامهای مؤثر در این مسیر باشد.
بهسازی همین فضا میتواند نقطهی آغاز تغییر در روحیهی جمعی شهرک باشد؛ چرا که پارک، تنها جایی است که همهی گروههای سنی و اجتماعی در آن حضور دارند.
برای عبور از وضعیت کنونی و حرکت به سمت توسعهی پایدار، مجموعهای از اقدامات هماهنگ لازم است. پیشنهادهای زیر بر اساس گفتوگو با ساکنان و بررسی میدانی تنظیم شدهاند:
آسفالت جادهی اصلی و خیابانهای داخلی بهعنوان اولویت فوری.
این اقدام نهتنها تردد را آسانتر میکند، بلکه بر قیمت املاک، انگیزهی سرمایهگذاری و رضایت عمومی نیز تأثیر مستقیم دارد.
بهسازی پارک و ایجاد فضاهای تفریحی ایمنتر.
نصب وسایل بازی استاندارد، افزایش نور شبانه، احداث آلاچیق و کاشت درختان مقاوم به گرما از گامهای ساده اما مؤثر است.
ایجاد مسیر حملونقل عمومی منظم بین شهرک و بندر.
استفاده از مینیبوس یا اتوبوسهای محلی با زمانبندی مشخص، هزینه و زمان رفتوآمد را کاهش میدهد.
تأسیس یک مرکز چندمنظوره فرهنگی یا اجتماعی.
مکانی کوچک برای برگزاری کلاسهای آموزشی، جلسات محلی و فعالیتهای فرهنگی میتواند سرمایهی اجتماعی شهرک را افزایش دهد.
کاشت درختان بومی و افزایش فضای سبز.
این اقدام ضمن زیباسازی محیط، در کاهش گردوغبار و تعدیل دما نیز مؤثر است.
برنامهریزی برای احداث مدرسه و مرکز بهداشت محلی.
حتی در مقیاسی کوچک، چنین مراکزی میتوانند استقلال نسبی شهرک را افزایش دهند.
شهرک دریا روستایی امروز در نقطهای میان گذشتهی روستایی و آیندهی شهری ایستاده است. سکونتگاههایی از این دست، آیینهای از واقعیت توسعهی نامتوازن در مناطق پیرامونی شهرها هستند؛ جایی که رشد جمعیت از امکانات پیشی گرفته است.
بااینحال، پویایی اجتماعی ساکنان، آرامش محیط و موقعیت نسبتاً مناسب نسبت به شهر اصلی، فرصتهایی ارزشمند برای آینده فراهم کردهاند. اگر برنامهریزی منسجمی برای بهسازی جادهها، توسعهی خدمات و تقویت مشارکت محلی صورت گیرد، شهرک دریا میتواند به الگوی موفقی از توسعهی انسانی در حاشیهی شهرها تبدیل شود.
در نهایت، داستان شهرک دریا تنها روایت یک محله نیست؛ بلکه بازتابی از چالشهای بسیاری از شهرکهای تازهتوسعهیافته در سراسر کشور است. جایی که میان سکوت زمینهای خشک و تلاش مردم برای زندگی بهتر، آیندهای در جریان است آیندهای که اگر با سیاستگذاری درست همراه شود، میتواند از روستایی در حاشیه به شهری کوچک اما زنده،» تبدیل گردد.
