گزارش اختصاصی دریای اندیشه از کاهش جمعیت ؛
فرزندگریزی در رودان
حامد آزادی
نرخ نزولی رشد جمعیت سالهاست در کشور دیده می شود نرخی که رو به بحران می رود و صدای زنگ کاهش جمعیت در رودان هم شنیده می شود آنچنان که همه باید برای مقابله با آن وارد میدان شوند.
گزارش اختصاصی دریای اندیشه- حامد آزادی؛ در اغلب موارد برای نشان دادن فاجعه‌وار بودن مسائل از واژه بحران استفاده می‌کنیم. اما گاهی حتی این واژه نیز نشان دهنده عمق خطرناک بودن وضعیت نیست. حال در این روزها شاخص‌های جمعیتی کشور در همین وضعیت قرار دارد و بحران کاهش جمعیت از مرز بحران هم گذشته و تبدیل به یک خطر و تهدید برای جامعه ایران شده است و بحرانی که صدایش اینجا در رودان هم شنیده می شود.
ایران در ۲۰ سال گذشته جوانترین میانگین جمعیتی را در دنیا داشت اما اکنون این جمعیت به سمت کهولت می رود و از آنجا که جمعیّت یکی از مولّفه‌های قدرت است و نیروی جوان کارآمد، نقطه قوت حرکت به سوی پیشرفت است.
به باور کارشناسان امر شرایط اقتصادی ایران به دلایل مهمی همانند تحریم های ظالمانه دول غربی، در دهه های اخیر همراه با مشکلات اقتصادی بوده که اثرشان را بر نرخ باورری در جامعه گذاشته است.
علاوه بر این بسیاری از متغیرهای اقتصادی همانند تورم، بیکاری، درآمد سرانه پایین، فقر، نابرابری درآمد، نااطمینانی شغلی، تورم انتظاری، تحصیلات والدین، نوسانات و شوک های خرد و کلان اقتصادی بر نرخ باروری در ایران موثر بوده است.
به گفته کارشناسان در کشور ۸۵ میلیونی کشور ما نرخ رشد جمعیت به شدت روبه کاهش است و این امر پیر شدن جمعیت را به دنبال دارد، برای نمونه اکنون جمعیت بالای ۶۰ سال ایران حدود هشت یا ۹ درصد جمعیت کل را تشکیل می دهند و این هر روز بیشتر می شود اما مشکل بزرگتری که ایران با آن مواجه است آن جمعیت فعال کشور یعنی ۱۵ تا ۶۰ سال است، افرادی که در عرصه تولید نقش دارند هر چه میزان این قشر کمتر شود به اقتصاد آن مملکت صدمه می زند و مشکلاتی پیامد آن پیش می آید.
بنابراین در زمان حاضر وضعیت جمعیت ما نرخ رشد خوبی ندارد، در ۱۳۶۵ خورشیدی نرخ رشد جمعیت انفجاری شده بود، انفجاری یعنی سه درصد به بالا؛ اما بعد از آن مسیری که طی شد منفی و کاهشی بود و اکنون به جایی رسیده که از سه درصد به حدود به یک و ۲ دهم درصد رسیده است و نگرانی از این است که ظرف ۳۰ یا ۴۰ سال آینده حتی جمعیت ایران صفر یا منفی شود.
در ۱۳۹۲ خورشیدی در کشور طرحی با عنوان طرح تحول جمعیت مطرح شد اما با باور صاحبنظران امر هیچ وقت عملی نشد زیرا همه؛ مساله جمعیت را در یک کلمه خلاصه می‌کنند و آن طرح تنظیم خانواده است که نه تنها نتیجه ای به همراه نداشت چون به ریشه و علت این مساله توجه نشده بود اصل مساله باید حمایت از خانواده و تشکیل خانواده باشد و نه فقط در حرف بلکه باید این در عمل دیده شود.
به تاکید کارشناسان باید اقدامات جدی در این زمینه مهم صورت گیرد که جوان ما از تشکیل خانواده دلهره نداشته باشد، نیازهای امروز بچه دار شدن با آن جامعه سنتی گذشته متفاوت است، الان ۸۰ درصد مردم در شهرها زندگی می کنند و حتی روستاها هم شکل سنتی خود را از دست داده اند.
در روستاها سن ازدواج دختران به ۲۱ تا ۲۲ سال و برای پسرها به میانگین ۲۳ تا ۲۵ سال رسیده و در جامعه شهری این میانگین ۲۸ تا ۳۰ سال برای خانم ها و ۳۵ سال به بالا برای آقایان است با تحقق حقوق شهروندی افراد و تامین حداقل نیازهای اقتصادی جوانان، می توان بر موانع رشد جمعیتی غلبه کرد.
سال ۹۳ بود که رهبر معظم انقلاب در پی هشدارهای کارشناسان در خصوص کاهش نرخ رشد جمعیت، سیاست‌های کلی جمعیت را به دستگاه‌های اجرایی کشور ابلاغ کردند.
سیاست‌های رشد جمعیت که ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و غیره را برای ترویج فرهنگ فرزندآوری و تشویق خانواده‌ها و افزایش تراز خانواده بود. این در حالی است که با گذشت بیش از ۸ سال دولت یازدهم و دوازدهم عملاً این سیاست‌ها را به فراموشی سپردند اما دولت سیزدهم برای تحقق فرمان رهبر انقلاب هم اکنون آستین همت را بالا زده است.
طبق اعلام کارشناسان حوزه بهداشت و درمان هم اکنون نرخ رشد جمعیت در شهرستان رودان هم یک درصد است یعنی خود بحران جمعیتی که باید برای برون رفت از آن وارد میدان شد.
حکیمه اقبالی کارشناس مامایی شبکه بهداشت و درمان شهرستان در این خصوص می گوید: مقام معظم از سال ۱۳۹۳ سیاست های جمعیتی را ابلاغ کردند و بر لزوم اجرایی شدن آن با تمام جدیت تاکید داشتند.
وی ادامه داد: البته این امر در دولت سیزدهم شکل کاملا جدی به خود گرفته است و پس از آن ممنوعیت پیشگیری از بارداری در سیستم شبکه بهداشت و درمان حاکم شد مگر اینکه مادری با بیماری های زمینه و موارد دیگر مواجه بود و در واقع تمامی وسایل پیشگیری جمع آوری شده است.
وی با اشاره به سیاست های چهاردهگانه و آیتم های تشویقی دولت برای افزایش رشد جمعیت گفت: با توجه به تک فرزندی، بی فرزندی و کم فرزندی که در مجموع در استان داریم در نقطه مقابل آن شهرستان رودان نیز به شدت با کاهش رشد جمعیت مواجه شده است. وی ادامه داد: قطعا این کاهش رشد جمعیت که بسیار پایین لطمه سنگین به جامعه آینده به لحاظ وجود نیروی کار توانمند و کارآمد می زند.
این کارشناس حوزه مامایی با بیان اینکه در دهه گذشته روزانه بیش از ۳۵۰۰ مادر باردار به ثبت می رسید اما امروز این آمار به ۱۲۰۰ مادر باردار در کشور رسیده است.
بحران تک فرزندی
وی گفت: متاسفانه هم اکنون مادران هم حاضر به آوردن فرزند دوم نیستند و این قطعا به سود فرزند آنها نیست چراکه یک کودک در سن بلوغ تازه با مشکلات روحی و اجتماعی مواجه می شود.
وی تصریح کرد: ادامه این روند به کانون خانواده نیز لطمه می زند چراکه مفهوم خانواده و وجود دایی،خاله، عمو ، عمه در خانواده های تک فرزندی گم می شود و نسل آینده دیگر عملا اقوام خود را نخواهند شناخت.
حکیمه اقبالی تاکید کرد: نخواستن فرزند به تنهایی حق یک مادر نیست بلکه فرزند او هم این حق را دارد که با داشتن خواهر یا برادر مفهوم زندگی که همان نیکی ، خیر و بخشندگی هست را فرا بگیرد.
چند فرزندی حس مسوولیت پذیری برای فرزندان می آورد
وجود چندین فرزند در خانواده موجب می شود آنها مسئولیت پذیری در کنار هم بودن و همدلی را یاد بگیرند که این امر در خانواده ها تک فرزند هرگز اتفاق نخواهد افتاد.
اقبالی تصریح کرد:مشکلات جامعه تک فرزندی حتی به آینده آن فرزند هم گره می خورد قطعا هنگامی که آن فرزند ازدواج هم می کند هیچ کدام از مولفه های یک فرد اجتماعی مسوولیت پذیر را به همراه نخواهد داشت.
وی با اشاره آمار جمعیتی کشور گفت: در دهه شصت میانگین جمعیتی کشور در بهترین شرایط بود و ایران در رشد جمعیتی در صدر کشورهای منطقه و حتی دنیا قرار داشت متاسفانه این روند نزول داشته است و تا به امروز که در رتبه های پایین رشد جمعیت قرار گرفته ایم.
وی با اشاره به سیاست های چهاردهگانه رشد جمعیتی کشور گفت: در هرمزگان نیز بعد خانوار از ۵ فرزند به یک فرزند در سال ۱۴۰۰ رسیده است و نرخ باروری نیز در هرمزگان با وضعیت قرمز رسیده است.
نرخ رشد یک دهم باروری در رودان
وی به رودان هم اشاره و گفت: تعداد فرزندانی که یک مادر در طول مدت باروری بدنیا بیاورد در رودان هم به یک دهم رسیده است و باید تمامی ارگان ها و دستگاه‌ها پای کار بیایند تا فرزند آوری سالم در جامعه نهادینه شود.
افزایش میانگین سنی نیز روند روی پیری از سال نود تا کنون به ۳۰ درصد افزایش رسیده است.
وی یاد آور شد: بیست درصد جمعیت کشور نازا هستند و امروز هزینه فرزند آوری بسیار زیاد است که با دستور مقام معظم رهبری برای کمک به این خانواده تلاش می شود.
دولت سیزدهم پای کار رشد جمعیت
اقبالی به تصمیمات تشویقی دولت برای فرزند آوری و ازدواج جوانان نیز اشاره کرد و بیان داشت : در این طرح ها تسهیلات ویژه ای برای تشویق جوانان به این سمت و سوی دیده شده که در مجموع ۵۳ بند را شامل می شود.
دولت حمایت ها مختلفی را برای مادران ، پدران و جوانان در نظر گرفته است که باید همگان از آن آگاهی داشته باشند.
وی تاکید کرد: فرزند آوری باید در جامعه فرهنگ مبدل شود و باید همه مردم در کنار مسوولین برای برون رفت از این شرایط تلاش کنند.
کارشناس مامایی شبکه بهداشت و درمان شهرستان رودان خاطر نشان کرد: باید همه برای از بین بردن این بحران در شهرستان رودان نیز از تک فرزندی ، بی فرزندی خانواده تلاش کنند این کاهش شدید جمعیت نیازمند همت همگانی است.
کاهش جمعیت حربه دشمنان است
کورش نیک طبع معاون سیاسی امنیتی و اجتماعی فرمانداری رودان نیز در این خصوص اظهار داشت: آنچه که در دو سه دهه بعد از جنگ تحمیلی تبلیغ می شد کاهش جمعیت بود که خانواده ها نیز مقاومت می کردند و در آن دوران با فرزند کمتر مقابله می شد و هم اکنون نیز با فرمان مقام معظم رهبری و تهدیداتی که در حوزه های مختلف احساس می شود نشان میدهد با یک استحاله جمعیتی مواجه هستیم که می توان آنرا جنگ نرم دشمن دانست.
وی ادامه داد: وقتی جمعیتی به سن ۵۰ به بالا می رسد با پیری جمعیتی مواجه می شویم یعنی آنچه که در کشورهای اروپایی شاهد هستیم و از لحاظ مختلف دچار چالش و مشکل اند آنطور که نیروهای کار و نظامی خود را نیز از کشور ها در حال توسعه می گیرند.
نیک طبع بیان داشت: امروز مواجه با حربه های دشمن در رشد جمعیت مورد تاکید ویژه مقام معظم رهبری است و آغاز کار برای تحقق رشد جمعیت یک حرکت رو به جلو محسوب می شود.
وی اظهار داشت: به تناسب کاهش جمعیت در بخش های مختلف کشور با تهدیدات مختلفی مواجه خواهد شد.
وی گفت: قطعا جمعیت پیر نیز توان جامعه را خواهد گرفت و جوانی جمعیت است که توسعه و آبادانی کشور را در پی خواهد داشت.
نیک طبع تاکید کرد: باید با تبلیغات ویژه برای آگاه سازی جامعه از خطرات کاهش جمعیت و سیاست های تشویقی و دستور مقام معظم رهبری تلاش کرد.
باید جهاد گونه به مقابله با این بحران رفت
وی وضعیت جمعیتی در شهرستان را بحرانی دانست و گفت: باید جهاد گونه همانند حضور در عرصه ها مختلف به مانند دوران دفاع مقدس برای تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری حرکت کرد.
معاون سیاسی فرمانداری رودان فرهنگ سازی را مهمترین رکن برای ارتقاء جمعیت شهرستان دانست و بر لزوم حرکت مثبت تمامی ادارات و نهادها شهرستان با تولید محتوای مناسب برای رسیدن به افق جمعیتی تاکید کرد.
هم اکنون نرخ باروری به یک و نه دهم رسیده که باید با تبیین سیاست ها جوانان به ازدواج روی بیاورند و در پی آن خانواده به فرزند آوری تا جامعه پویا داشته باشیم.
تشکیل قرارگاه جمعیتی در هرمزگان
استاندار هرمزگان در جلسه قرارگاه جمعیتی استان با تاکید بر اینکه مسئله رشد جمعیت یکی از اصول مهم برای آینده کشور است که رهبر معظم انقلاب نیز تاکید فراوانی به آن دارند گفت: ما باید به عنوان یک فرد ایرانی و مسلمان نسبت به بقای نسل و جوانی جمعیت حساس بوده و از الان به فکر جمعیت کشور در 50 سال آینده نیز باشیم.
وی افزود: وضعیت فعلی جمعیتی در کشور نگران کننده است البته استان هرمزگان جزو استان‌های جوان کشور محسوب می‌شود اما اگر در زمینه سیاست رشد جمعیت اقدامی نشود این نگرانی در خصوص کاهش نرخ جمعیت برای هرمزگان نیز به وجود خواهد آمد.
مهندس دوستی گفت: یکی از دلایل وقوع این امر سیاست‌های کاغذی غیرعملی است که نتوانسته تاثیر بسزایی در افزایش نرخ جمعیت داشته باشد در سیاست گذاری باید میزان اثر تصمیم هم به صورت فصلی و سالیانه بررسی شود تا اگر سیاستی در جهت رشد جمعیت کمکی نکرد بتوان سیاست بهتری اتخاذ کرد.
وی تصریح کرد: در کنار سیاست‌های کلی باید سیاست‌های تشویقی و حمایتی نیز در دستور کار قرار گیرد تا مادران شاغل دغدغه حضور در محل کار و نگهداری فرزند را نداشته باشد و یا برای سایر اقشار نیز سیاست‌های متناسب اتخاذ شود.
استاندار هرمزگان گفت: در حوزه ناباروری نیز دانشگاه علوم پزشکی نقاط مختلف استان را بر اساس ناباروری زوجین پهنه بندی کند تا بتوان برای ایجاد مراکز درمان ناباروری اقدامات متناسب انجام داد.
وی افزود: هر کس در حوزه رشد نرخ جمعیت می‌خواهد برنامه ریزی کند باید آمار دقیق مرتبط را در اختیار داشته باشد تا بر اساس آمارها بتواند سیاست‌های مناسب هر منطقه را در نظر بگیرد که این سیاست‌ها نهایتا به افزایش نرخ جمعیت منتج شود.
دوستی گفت: فرمانداران هم جلسات قرارگاه جمعیت را در شهرستان‌ها به خصوص در شهرستان‌های که رشد نرخ جمعیت پایینی دارند برگزار کنند و پیشنهادات خود در راستای افزایش نرخ جمعیت را به استان ارائه دهند.
