دریای اندیشه

علی ستاری-

در حالی که دولت قبل، بعد از صرف هزینه‌های بالا اجرای طرح پزشک خانواده را متوقف کرده بود دولت سیزدهم دوباره اجرای این را آغاز کرده است.

به گزارش اختصاصی روزنامه دریای اندیشه، امروزه یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر کشوری که در صحت و سلامتی مردم نقش دارد ، سیستم بهداشت و درمان و نظام سلامت آن کشور محسوب می‌شود، سیستم بهداشت و درمان دو بال مهم برای رفاه مردم به حساب می‌آید که ضعف در آن علی رغم تحمیل رنج‌های فزاینده‌ای به مردم می‌تواند هزینه‌های گزاف و سرسام‌آوری را به کشور و مردم تحمیل کند، البته سیستم بهداشت و درمان جمهوری اسلامی ایران، سیستمی قوی است و عملکرد آن را در کرونا به خوبی شاهد بودیم که حتی توانست در مواجهه با سیستم‌های پیشرفته‌ی بهداشت و درمان کشورهای اروپایی نیز بهتر ظاهر شود اما این بهتر ظاهر شدن به دلیل تفاوتی بود که در دیدگاه‌ها وجود داشت به طوری که پزشکان و پرستاران ایرانی غایتی برای خدمت خود قائل نبودند و با فداکاری و ایثار و نهایتا نگاه به شهادت کار را پیش‌بردند و همین امر موجب شد که در درمان و کنترل کرونا نسبت به کشورهای برخوردار چیزی کم نیاوریم، البته زیرساخت‌های درمانی در کشور ما نیز با وجود تمام کمبودهایی که داشت سرفراز بیرون آمد و از طوفان کرونا عبور کرد.
البته نظام سلامت در ایران می‌توانست بهتر از این‌ها نیز خود را نشان دهد اما متأسفانه حدود دو دهه است که بهداشت و درمان کشور دچار آزمون و خطاها و ترک فعل‌هایی بوده است که موجب شد سرعت توسعه زیرساخت‌های درمانی کاهش پیدا کند.
همان تفکری که مسکن مهر را مزخرف می‌دانست و کشور و مردم را در گرداب گرانی مسکن و اجاره بها انداخت، همان تفکری که پالایشگاه‌سازی را کثافت‌کاری می‌دانست و امروز کشور با کمبود سوخت و بنزین روبرو است و همان تفکری که علاقه‌ای به ساخت نیروگاه در کشور نداشت و کشور در تابستان گرم ۱۴۰۰ با قطعی‌های مکرر برق مواجهه کرد، همان تفکر نیز طرح پزشک خانواده را که در دولت نهم و دهم اجرای آن کلیک خورد و مقدماتش فراهم شد را پیش نبرد و در مقابل آن طرح جدیدی را علم کرد که خیلی زود به شکست انجامید و مانند مسکن ماندگار آخوندی تنها وزیرش را بر باد داد.
نخستین بار بحث اجرای طرح پزشک خانواده توسط " محمود احمدی‌نژاد " رئیس جمهور پیشین ایران مطرح شد، احمدی نژاد در اواخر دهه ۸۰ به وزیر خود که فاطمه وحید دستجردی بود دستور داد تا طرح پزشک خانواده در عرض دو سال اجرایی شود، این طرح با توجه به زیرساخت‌هایی که نیاز داشت امکان نداشت در دو سال بتوان آن را عملیاتی کرد چرا که کارشناسان بر این باور بودند که این طرح حداقل به ۵ سال زمان نیاز دارد، عمر دولت یازدهم به اجرای کامل طرح پزشک خانواده قد نداد و دولت دوازدهم با تفکراتی که دارای ۱۸۰ درجه زاویه با دولت قبل بود، تدبیر و امیدی‌ها کاری نداشتند که یک طرح خوب است یا بد، با هر طرحی که از گذشته آمده بود مخالف بودند- نمونه بارز آن را در جمع‌آوری کارت سوخت‌ها بود، دولت روحانی اعتقادی به کارت سوخت نداشت اما همین دولت نهایتا مجبور شد حکم به بازگردانی کارت سوخت‌ها بدهد و منجر به یک بی‌نظمی بزرگ در کشور و تحمیل هزینه‌هایی شود.
سید حسن قاضی‌زاده‌ی هاشمی وزیر بهداشت دولت روحانی سال ۹۲ آب پاکی را روی دست مردم ریخت و این تیتر را به رسانه‌ها داد: " پزشک خانواده متوقف می‌شود " به عقیده هاشمی، کسری بودجه مهمترین چالش پیش روی وزارتی است که تحویل گرفته و معتقد است که باید وزرای اقتصادی دولت دست به کار شوند تا بخش سلامت بر روی زمین نماند. اگرچه هاشمی "رایگان شدن خدمات درمانی و بهداشتی را آرزوی خود معرفی می‌کند"، اما معتقد است که در شرایط مالی فعلی این وزارتخانه امکان تحقق آن فعلا وجود ندارد.
وی در خصوص برنامه های خود برای پزشک خانواده تصریح کرد: در حال حاضربرنامه پزشک خانواده با مشکلات متعددی برای ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات و ناهماهنگی های بسیاری بین وزارت بهداشت و بیمه ها در این خصوص وجود دارد و باید تمامی جوانب این برنامه مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد.
وزیر بهداشت دولت یازدهم تاکید کرد: آنچه مسلم است این است که پزشک خانواده را در استان جدیدی آغاز نخواهیم کرد.
هاشمی در خصوص اجرای این برنامه در تهران اظهار داشت: برنامه پزشک خانواده درتهران هنوز اتفاق نیفتاده و قطعا در همین مرحله متوقف خواهد شد چرا که با ادامه روند فعلی تنها منابع را از دست سم دهیم.
طرح هاشمی در مقابل پزشک خانواده طرحی تحت عنوان " طرح تحول نظام سلامت " بود که در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ و در دولت یازدهم جمهوری اسلامی ایران در بیمارستان‌های وزارت بهداشت اجرای آن  آغاز شد اما دولت نتوانست این طرح را نیز به صورت کامل اجرا کند و از اجرای آن عقب‌نشینی کرد، چنانچه در اسفند ۱۳۹۶ با گذشت چند سال ازاجرای این طرح اعلام شد این طرح با کمبود بودجه رو به روست و در صورت عدم افزایش اعتبار مجبور به کاهش خدمات خواهد بود. عدم توانایی وزارت بهداشت در تأمین مالی پزشکان و نارضایتی آن‌ها از جمله مشکلات طرح است.
دولت روحانی بعد از پیروزی در انتخابات و تشکیل دولت دوازدهم سیاست‌های خود را برای کنارگذاشتن طرح تحول سلامت پیش برد تا جایی وزیر و مبتکر این طرح بعد از اعترافات تلویحی به شکست این طرح درست بعد از تقدیم لایحه بودجه سال ۹۸ به مجلس و عدم رعایت بودجه‌گذاری صحیح برای وزارت بهداشت استعفا داد تا بزرگترین و مهم‌ترین طرح دولت روحانی با شکست به اتمام برسد.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم دوباره زمزمه‌های اجرای طرح پزشک خانواده مطرح شد.
بهرام عين ‌الهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ بهمن ماه ۱۴۰۱ جزئیاتی از این طرح را اعلام کرد.
او در گفتگویی رسانه‌ای گفت: " طرح پزشک خانواده در سال ۱۳۸۲ شروع شد و در دوران ۴ وزیر بهداشت طی شد و برخی وزرا اعلام کردند که نام ما وزیر پزشک خانواده است، این طرح در دو شهر مازندارن و شیراز به صورت آزمایشی شروع شد و با توجه به مشکلاتی که داشت در کشور اجرا نشد.
این طرح دو مشکل اساسی داشت، اول اینکه موضوع بیمه همگانی کامل اجرا نشده بود، وقتی پوشش بیمه درست نباشد پرداخت هزینه‌ای درمان دشوار می‌شود، امسال با ۶ هزار میلیارد تومان بودجه مجلس و بیمه شدن ۶ میلیون نفر تقریبا همه مردم تحت پوشش بیمه درمان قرار گرفته‌اند و معدود افرادی که بیمه نیستند خودشان تمایلی به بیمه نداشته‌اند. همه اقشار ضعیف جامعه بیمه شده‌اند.
دومین مسئله موضوع نسخه الکترونیک و پرونده الکترونیک بود، همه مردم باید پرونده الکترونیک داشته باشند، سوابق آنها مشخص باشد، و وقتی ارجاع داده می‌شوند با پرونده ارجاع داده شوند، در آغاز دولت سیزدهم روند اجرای نسخه و پرونده الکترونیک ده درصد بود اما امروز امروز به عدد ۹۸ درصد رسیده است.
این موفقیتی بزرگ است، طرح دارویار باعث شد تا خدمات دارویی الزام به نسخه الکترونیک داشته باشد بذا سرعت اجرای این کار افزایش یافت و HIS های بیمارستانی و مراکز درمانی تقریبا تکمیل شد و زیرساخت خوبی برای پزشک خانواده ایجاد کردیم و با توجه به پرونده الکترونیک و بیمه همگانی مرحله اول با موفقیت سپری شد. در مرحله اول شهرهای زیر بیست هزار نفر و مراکز روستایی به طور کامل اجرایی شده است.
در موضوع پزشک خانواده معتقدیم این طرح باید اختیاری باشد، سیستم بیمه در کشور داریم و مورد استفاده همه قرار گرفته که بخشی از هزینه درمان توسط دولت و بخشی توسط مردم پرداخت می‌شود. این سیستم جاری است، اگر فردی به پزشک خانواده مراجعه کرد و از این طریق به بخش بستری ارجاع داده شد مشوق‌هایی دریافت خواهد کرد اما این موضوع اجباری نیست و ممکن است فردی علاقه‌ای به مراجعه به پزشک خانواده نداشته باشد.
نگاه ما به پزشک خانواده بهداشتی است نه درمانی. پزشک باید بیماریابی کند، تشخیص صحیح دهد و سه هزار نفر را زیر چتر خود بگیرد البته ما به ازای هر نفر سرانه‌ای برای پزشک درنظر می‌گیریم حتی اگر افراد بیمار نشوند. اگر بیمار به بیماری شدید مبتلا نشده باشد دارو دریافت می‌کند و بهبود می یابد ولی اگر نیاز به ارجاع به سطوح بالاتر و بستری داشته باشد، به سطح بالاتر ارجاع داده می‌شود. در این سیستم شبکه هوشمند و الکترونیک خواهد بود و می‌توانیم میزان شیوع فشار خون، دیابت، بیماری‌های منطقه‌ای و ... را به راحتی شناسایی کنیم و این امر به تکمیل اطلاعات ما و کمک به پیشبرد برنامه‌های ما کمک می‌کند."
حسین فرشیدی معاون بهداشتی،وزیر بهداشت نیر در نشست خبری  هفته سلامت از اجرای این طرح خبر داد.
حسین فرشیدی در نشستی خبری به مناسبت هفته سلامت، گفت: از ابتدای سال ۱۴۰۲ عنوان شد که یکی از برنامه‌های مهم ما در سال جاری اجرای برنامه پزشک خانواده بخش شهری برای حدود ۵۵ میلیون جمعیت است و در این زمینه از اواخر سال قبل برنامه‌های خود را شروع کردیم و تکمیل برنامه برای حوزه شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر برای حدود ۳۰ میلیون نفر را شامل شد. از طرفی دو استان فارس و مازندران هم حدودا ۱۰ سال است که درگیر این امر است. گسترش برنامه به شهرهای بالای ۲۰ هزار نفر از اول اردیبهشت ماه اجرایی شده است.
فرشیدی درخصوص بودجه در نظر گرفته شده برای تکمیل برنامه پزشک خانوده در سال جاری، تاکید کرد: برای امر بودجه تلاش بسیار زیادی صورت گرفت؛ برای سال ۱۴۰۲ مقرر شد جهت اجرای پزشک خانواده در سه سطح، تکمیل نظام ارجاع الکترونیک و در نظر گرفتن مشوق‌ها ۴۲.۵ هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شود. از این عدد ۱۸.۵ هزار میلیارد تومان برای سطح یک پزشک خانواده در نظر گرفته شده است که ان‌شاءالله همه آن تامین شود که در این صورت مشکلی نخواهیم داشت.
دکتر فرشیدی اخیرا در سفر به هرمزگان نیز گفته است؛ معاون بهداشتی وزیر بهداشت در نشست مشترک با  غلامعلی جاودان رئیس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان که با حضور مسئولان سازمان‌های بیمه گر و اعضای هیئت رئیسه دانشگاه برگزار شد گفت: بحث سلامت خانواده، پزشکی خانواده و نظام ارجاع بعنوان مهمترین برنامه های وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ خواهد بود.
حسین فرشیدی افزود: پزشک خانواده  برنامه ای است که وزارت بهداشت با مشارکت همه معاونت ها درگیر آن هستند از اهداف مهم قرارگاه پزشکی خانواده در وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ افزایش دسترسی مردم به نظام سلامت و کاهش پرداختی از جیب مردم است امیدواریم بتوانیم این موضوع را به شکلی سر و سامان دهیم. وی بیان کرد: در سفر به استان هرمزگان بازدیدی از شهر بندرلنگه بعنوان یکی از ۵۹ شهری که بعنوان شهرهای بالای ۲۰ هزار نفر برای طرح سلامت خانواده و نظام ارجاع در سطح استان هرمزگان در نظر گرفته شده بود صورت گرفت تا روند اجرای برنامه ها مورد ارزیابی لازم قرار گیرد.
معاون وزیر بهداشت تصریح کرد: در واقع هدف اصلی ما در این فاز و این شهرها اطلاع رسانی بسیار دقیق به خانواده ها و رساندن این پیام به اهالی همه شهرها که حدود ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر را شامل می شود که با استفاده از نظام سلامت جدید و این نظام ارجاع می توانند از مشوق هایی بهره مند شوند که مهمترینش دریافت خدمات استاندارد و با مشوق هایی که می تواند کاهش پرداخت از جیب را حین بستری به همراه داشته باشد.
فرشیدی عنوان کرد:  در برنامه پزشک خانواده قطعا افرادی که از این طریق ارجاع داده شوند و به بیمارستانها معرفی شوند؛ درصد پرداختی شان برای بستری کمتر خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد:  هدف نهایی این برنامه برای اجرا در سطح کشور ارتقاء سواد سلامت است که ما مطمعنیم با این اتفاق که اگر رخ دهد و جامعه به بحث سواد سلامت آشنایی بیشتری پیدا کند خودشان متقاضی دریافت خدماتی که می گوییم این خدمات می تواند سلامت بهتر را برای مردم در آینده پیش بینی کند خواهند بود.
در این جلسه آخرین وضعیت نظام ارجاع و پزشک خانواده در ۷ شهرستان دارای جمعیت ۲۰ هزار نفر استان هرمزگان بحث و تبادل نظر شد در این طرح ۳۰ مرکز خدمات جامع سلامت، ۶۶ پایگاه سلامت و ۱۷۷ مطب خصوصی در جهت استقرار برنامه پزشکی خانواده همکاری می کنند.