دریای اندیشه

جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تعامل سازنده و مبتنی بر احترام متقابل با دولت های مشروع جهان را مبنای سیاست خارجی خود قرار داد و این روند در دوره فعالیت ‌دولت های مختلف در چهار دهه اخیر با فراز و نشیب هایی ادامه داشت اما امضای توافق تاریخی برجام در سال های آغازین دولت تدبیر و امید، نقطه عطف و شاه بیت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران از زمان پیروزی انقلاب تا کنون شناخته می شود.

 دولت تدبیر و امید که از همان ابتدای فعالیت خود، در ادامه مسیر تعامل مبتنی بر گفت و گوی سازنده و احترام متقابل جمهوری اسلامی ایران با دنیا، تسریع در روند گفت و گوهای برد-برد و موثر با قدرت های غربی را در دستور کار خود قرار داد و سال ها تلاش و مذاکره برای دستیابی به یک توافق هسته ای برد-برد بین ایران و دولت های غربی را درقالب توافق تاریخی برجام به نتیجه رساند. گرچه بعدا دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ با خروج از این توافق موانعی را در مسیر اجرای آن ایجاد کرد اما اصرار دیگر امضا کنندگان برجام برای حفظ آن، خود حاکی از اهمیت این رویداد دیپلماتیک بزرگ تاریخ دارد.

اروپایی‌ها با وجود بدعهدی‌های واشنگتن، از آنجایی که این توافق بین‌المللی را نه به زیان بلکه برخوردار از منافع قابل ملاحظه برای خود می‌دانند همچنان بر حفظ آن تاکید دارند که با عدم پذیرش و رای منفی به قطعنامه‌های ارائه شده در هفته‌های اخیر از سوی واشنگتن به شورای امنیت سازمان ملل، عزم خود را در مقابل خواسته‌های کاخ سفید نشان دادند.

در تازه‌ترین اقدام در شانزدهمین کمیسیون مشترک برجام که هفته پیش در وین برگزار شد، در بیانیه پایانی این نشست اعضا تاکید کردند که آمریکا نمی‌تواند فرایند بازگشت تحریم‌های ملل متحد تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را آغاز کند؛ این موضع خود حاکی از اهمیت توافق برجام برای قدرت‌های بزرگ جهانی از جمله امضا کننده این توافق است؛ توافقی که به دلیل استحکام پایه و اساس آن، دولت ترامپ با وجود سه سال تلاش و تقلا برای نابودی این توافق نتوانسته راه به جایی ببرد.

همچنین پیش از این، رئیس شورای امنیت سازمان ملل با درخواست دولت آمریکا برای بازگردان همه‌ تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران مخالفت کرد. این مخالفت در حالی صورت گرفت که «برایان هوک» نماینده ویژه پیشین وزارت خارجه آمریکا در امور ایران مدعی شده بود که کشورش برای فعال کردن مکانیسم ماشه به اجازه دیگران نیاز ندارد.

«مایک پمپئو»‌ وزیر امور خارجه آمریکا هم روز قبل از آن با حضور در سازمان ملل متحد تاکید کرد کشورش از حق قانونی برای بازگردان تحریم‌های ایران برخوردار است حتی اگر «دونالد ترامپ»‌ رئیس جمهوری آمریکا به صورت یکجانبه کشورش را از توافقنامه هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی خارج کرده باشد. توافقنامه وین در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به تصویب رسیده است.

رئیس دوره‌ای شورای امنیت اخیرا تاکید کرد که در شورا اتفاق نظری با اقدام آمریکا علیه ایران وجود ندارد و با توجه به مخالفت جمعی اعضا کاری از دست شورا برنمی‌آید. رئیس شورای امنیت به صراحت گفت که نمی‌تواند اقدامات بیشتری را در این خصوص انجام دهد.

عبدو آباری نماینده دائم نیجر در سازمان ملل متحد که ریاست دوره‌ای شورای امنیت در ماه سپتامبر را برعهده گرفته است، گفت: در موضع ما نسبت به آنچه درباره مکانیسم ماشه اعلام شد، تغییری ایجاد نشده است.

یورنیوز می‌نویسد: در پی اقدام یکجانبه آمریکا در فعال کردن مکانیسم حل اختلاف گنجانده شده در برنامه جامع اقدام مشترک،‌ برجام ، تمام  اعضای شورای امنیت به جز جمهوری دومینیکن به ریاست این شورا اطلاع دادند که از نظر آنها اقدام آمریکا با توجه به خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ غیرقانونی است.

جدا از روسیه و چین که به شدت مخالف اقدام آمریکا هستند، دیگر کشورهای عضو از جمله فرانسه،‌ آمریکا را عضو توافقنامه هسته‌ای نمی‌دانند و بر مخالفت ۱۳ عضو شورای امنیت با بازگردان تحریم‌های ایران تاکید کرده‌اند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که ریاست آتی شورای امنیت نیز با درخواست آمریکا برای اقدام علیه ایران موافقت نخواهد کرد.

کلیه اعضای شورای امنیت به جز جمهوری دومینیکن پیش از این نیز با پیشنهاد آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت کرده بودند.

این مخالفت‌ها ، برخاسته از سیاست‌های دقیق و درست جمهوری اسلامی ایران و منطق تعامل منطبق بر برقراری صلح و امنیت پایدار در جهان و مطابق با قوانین بین‌المللی است. تعاملی که با انتخاب «محمدجواد ظریف» از سوی دولت تدبیر و امید در جایگاه  ریاست دستگاه دیپلماسی کشورمان باب جدیدی از منطق گفت و گو و مذاکره را باز کرد. سیاستمداری که شخصیت‌های بزرگ جهان بر توانمندی او در حوزه سیاست خارجی اذعان دارند.

بزرگترین حاصل این تعاملات توافق تاریخی برجام بود که برای شرکای اروپایی و غیر اروپایی ایران بقدری حائز اهمیت است که برای حفظ و نجات آن عزم خود را جزم کرده‌اند و نتایج نشست‌ها و تصمیم‌گیری‌های اخیر شورای امنیت سازمان ملل گویای این امر است.

سفر پسابرجامی رئیس جمهوری کشورمان به فرانسه و ایتالیا پس از توافق برجام نشانه بارز تعامل مبتنی بر منطق ایران در عرصه جهانی و گفت‌وگوهای سازنده برای تحقق اهداف چشم‌انداز گفتمان جهانی است.

ایتالیا و فرانسه ژانویه ۲۰۱۶/ اوایل بهمن سال ۱۳۹۴ و به فاصله زمان کوتاهی از امضای توافق تاریخی برجام، میزبان حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران بودند؛ سفری که حاصل آن امضای بیش از ۳۰ سند همکاری در مجموع به ارزش ۵۰ میلیارد یورو بود و بازتابی کم سابقه در رسانه‌های جهان داشت.

این سفر اروپایی نشان از آن داشت که دیپلماسی دولت تدبیر و امید توانسته ارتباط‌های خود با جهان بویژه اروپایی‌ها را حفظ کند که بر اهمیت کلیدی ایران در منطقه به عنوان یک بازیگر مهم تاکید دارند.

«جهان بدون سلاح هسته‌ای» و «ابتکار صلح هرمز» دو پیشنهاد مهم حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۹ در مجمع عمومی سازمان ملل بود که اتفاقا با استقبال خوب و تصویب اعضا روبه رو و منجر به این شد که جمهوری اسلامی در عرصه جهانی بر مقبولیت خود بیافزاید.

علاوه بر این، در ۷ سال فعالیت دولت تدبیر و امید شاهد رفت و آمدهای مکرر مقامات و شخصیت‌های مختلف از کشورهای مختلف جهان بویژه پس از توافق برجام بودیم که گویای سیاست تعامل درست با جهان در چارچوب چندجانبه‌گرایی مد نظر اروپایی‌ها در مقابل سیاست یکجانبه‌گرایی آمریکاست.

سفر «رافائل گروسی» میرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» که از روز دوشنبه با هدف بهبود همکاری‌ها در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران به تهران صورت گرفته نشان می‌دهد که ایران توانسته تعاملات خود را حفظ کند. شاهد این ادعا اظهارات روز گذشته گروسی در جریان دیدار و گفت و گو با وزیر امور خارجه و رییس سازمان انرژی اتمی ایران است.

گروسی تاکید کرد: شاید برخی بخواهند از آژانس برای اهداف سوء خود استفاده کنند، اما من به عنوان کسی که زمان زیادی با آژانس همکاری داشته ام، می‌گویم که آژانس همواره شهرت درخشانی داشته است و تمامی افرادی که از اقصی نقاط جهان بااین آژانس همکاری می‌کنند، هدف شان این بوده که صادقانه کار کنند.

گروسی گفت بناست همکاری سازنده ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی ادامه یابد و تصریح کرد: رابطه ما با ایران همکاری و ارتباط فشرده ای بوده و ایران یکی از کشورهایی است که بخش قابل توجهی از فعالیت‌های آژانس از نظر فعالیت‌ها و حضور بازرسان مختلف در آن انجام شده است.

برجام که به اذعان بسیاری از صاحب‌نظران جهانی یک توافق تاریخی و شاه‌بیت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران است پس از خروج واشنگتن با مسائل مبتلابه بسیاری مواجه شد اما ایران توانست با مذاکرات سازنده خود بویژه با اروپایی، میانجیگری برخی سران اروپایی و غیر اروپایی و تاکید آنها بر حفظ این توافق بزرگ به دنیا نشان دهد که برجام هنوز زنده است.

نخستین سفر گروسی به تهران از زمان تصدی مقام مدیرکلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه دسامبر ۲۰۱۹ / دی ۹۸ به جهت نزدیک بودن موعد برگزاری کمیسیون مشترک برجام که اول سپتامبر(یازدهم شهریور) در وین و نیز پس از آغاز تلاش آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در اعتراض به تخطی ایران از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ حائز اهمیت بالایی است.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با انتشار پُستی در صفحه توییتر خود از آغاز تلاش دو طرف برای حصول به توافقی برای انجام اقدام‌های مدنظر آژانس برای تایید ایمنی و حفاظت‌ لازم برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران خبر داد.

این تلاش‌ها و نتایج بدان معناست که دولت تدبیر و امید توانسته اهداف و سیاست‌های خود در حفظ توافق هسته‌ای را به خوبی پیش برده و گفت و گوهای سازنده با جهان همچنان در صدر سیاست‌های مقتدرانه جمهوری اسلامی است.