جهاد کشاورزی باید منجر به انقلاب کشاورزی شود
  • سرمقاله اختصاصی

  • خرداد 26، 1401 - 06:57


 

به مناسبت سالروز تأسیس وزارت جهادکشاورزی؛

جهاد کشاورزی باید منجر به انقلاب کشاورزی شود

مجید یوسفی 

 فعال سیاسی فرهنگی اجتماعی 

به گزارش روزنامه دریای اندیشه، امروزه دیگر بر کسی پوشیده نیست که در ابعاد امنیت تا چه میزان امنیت و استقلال غذایی دارای اهمیت است به طوری که امنیت و استقلال غذایی برای هر کشوری مقدم بر دیگر استقلال‌ها از جمله سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است چرا که این نوع از امنیت در واقع راه را برای تامین استقلال و امنیت در دیگر حوزه‌ها را باز می‌کند چرا که اگر کشوری نتواند غذای خود را خودش تولید کند ذاتاً کشوری وابسته است و همواره باید چشمش به دهان دیگران باشد و در بحران‌ها کاملا شکننده و متزلزل می‌شود بر همین اساس جمهوری اسلامی ایران همواره به مقوله کشاورزی که وظیفه اصلی آن نجات کشور از وابستگی و تامین امنیت غذایی است نگاه ویژه‌ای داشته است و در این حوزه فعالیت‌ها را با عنوان جهاد تعریف کرده است تا هم مردم و هم مسئولین بدانند که تلاش در این حوزه ارزش والایی برای جامعه اسلامی دارد. 

برهمین مبنا در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ به فرمان امام خمینی (ره) برای رسیدگی به مناطق محروم و دورافتاده ایران نهادی انقلابی تحت عنوان جهاد سازندگی تاسیس شد که فعالیت‌های بسیاری را در دستور کار داشت اما بعد ها به منظور رفع نابسامانی‌ها و نارسایی‌ها در بخش کشاورزی براساس قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به وزارت جهاد کشاورزی تغییر نام داد و به طور مستقیم وارد تلاش در امر کشاورزی شد چرا که ایران اسلامی ‌که با پیروزی انقلاب ملتش در تمام حوزه‌ها با تحریم‌های ظالمانه روبرو شده بود هیچ تضمینی وجود نداشت که در آینده نان و آب مردم هم تحریم نشود از همین رو عصر جدیدی در کشاورزی این مرز و بوم آغاز شد که امروزه به برکت آن در بسیاری از محصولات ایران صادر کننده شده است هر چند که با وجود تلاش‌های بسیار هنوز در تولید برخی از محصولات استراتژیک به خودکفایی و استقلال نرسیده‌ایم و راهی طولانی در پیش داریم.

ذکر این نکته هم ضروری است که جایگاه کشاورزی در آموزه های دینی و فقه اسلامی، بسیار مورد توجه و تأکید قرار گرفته است و احکامی بسیاری نیز بر مبنای آن تشریح شده است در اهمیت کشاورزی همین بس که خداوند سبحان در آیات قرآن کریم کشاورزی و رویش‌ها را دلیلی برای عبرت مردم معرفی کرده است و عملا در آیات قرآن کریم راه کشت و زرع را به مردم نشان داده است و نکته کلیدی و اساسی این است که خداوند خود را زارع و رویاننده گیاهان و محصولات کشاورزی معرفی کرده و انسان ها را به تدبر در این مسئله فراخوانده است-سوره واقعه آیه ۶۳ و ۶۴ همچنین در روایات بسیاری نیز جایگاه مهم کشاورزی در بیان معصومین(ع) مورد توجه قرار گرفته‌اند چنانچه امام صادق علیه السلام در حدیثی می‌فرمایند: «در میان کارها هیچ کاری نزد خداوند محبوب تر از کشاورزی نیست و خداوند هیچ پیامبری را برنینگیخت جز آن که کشاورز بود مگر ادریس که خیاطی می کرد» البته خداوند متعال برای کشاورزان حقوقی را هم معین کرده است که باید بپردازند که آن هم صدقه است که در دو نوع مستحب و واجب است که واجب آن همان زکات است و زکات شکرانه نعمتی است که خداوند به کشاورز داده است بنابراین با توجه به این حدیث از امام صادق علیه السلام «الزارِعونَ کُنُوزُ الاَنامِ» که کشاورزان را گنج‌های زمین می‌داند امروز باید در وهله اول نگاه کشاورزان به محصولاتی که کشت می‌کنند در وهله دوم نگاه مردمی که این محصولات را استفاده می‌کنند و به طور کلی نگاه مسئولان و ریل گذاران کشور به این مقوله مهم به حد و اندازه گنج‌های کمیابی باشد که اگر از آن بهره‌برداری نشود نصیب دیگری می‌شود، بنابراین این مقوله باید برای مسئولان ما جا بیفتد که ارزش کشاورزی کمتر از نفت و گاز و معدن و ... نیست با این تفاوت که کشاورزی مستقیما با حیات مردم سر و کار دارد اما شاید آن ها به این شکل مستقیم و حیاتی نباشند و جزو نیازهای ثانویه دسته بندی شوند. 

این را هم باید بدانیم که یکی از عناصر مهم در به وجود آمدن تمدن های بزرگ، کشاورزی بوده است. ازاین روست که دانشمندان علوم جامعه شناسی و تمدن گفته اند که تمدن‌های بزرگ، در کنار رودها و زمین‌های حاصل خیز ایجاد شده‌اند. ایران اسلامی نیز به عنوان کشوری صاحب تمدن کهن، دارای پیشینه درخشان در زمینه کشاورزی بوده و هست و کشاورزی یکی از راهکارهای مهم برای برون رفت از بحران‌های اجتماعی مانند بیکاری و ایجاد فرصت‌های شغلی، است البته به شرط اینکه نگاه مسئولان و سیاستگذاران کشور به این امر تقویت شود چرا که گاها شاهد القای این نگاه هستیم که برخی‌ از نگاه‌ها به کشاورزان نگاه سرباری است و آن‌ها را باری بر روی دوش خود می‌دانند که باید آب و برق و سوخت موردنیاز کشت‌شان را تامین کنند، بازار فروش برایشان ایجاد کنند و ... در حالی که این نگاه غلط اندر غلط است و این نگاه ناشی از ضعف در تفکرات مدیریتی مدیران است چنانچه به به کارگیری علوم روز می‌توان همان کشاورز پیری که محصولی در سطح پایین کشت می‌کند را به سمت و سویی برد که منفعت کشتش هم برای خودش و هم برای کشور چندین برابر شود،

جهاد کشاورزی باید منجر به انقلاب کشاورزی شود 

با توجه به اینکه بخش کشاورزی تامین کننده مهم ترین نیاز جامعه به شمار می‌رود بنابراین در برنامه های توسعه و همچنین در تصمیم گیری‌های سیستمی و برنامه ای باید همواره در راس و صدر تمامی برنامه‌ها قرار گیرد نه آنکه در رده‌های میانی و یا پایانی قرار گیرد، امنیت و استقلال غذایی برای هر کشوری مقدم بر دیگر استقلال‌ها از جمله سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است چرا که اگر کشوری نتواند غذای خود را خودش تولید کند ذاتاً کشوری وابسته است و از آنجائیکه کشورمان به دلیل انقلابی بودن و تحقق شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی در آن نزدیک به 4 دهه مورد بغض کشورهای استکباری قرار گرفته است بنابراین باید مؤلفه‌های افزایش تولید در بخش کشاورزی در آن بیش از پیش تقویت شوند تا شاهد به ثمر نشستن تلاش‌های کشاورزان در تحقق استقلال و امنیت غذایی با عزم و همت جهادی به معنای واقعی کلمه باشیم. تحولات روسیه و اوکراین نشان داد که کشورهایی که در کشاورزی‌شان به خودکفایی کامل نرسیده‌اند تا چه میزان می‌توانند در برابر تغییرات و تحولات جهانی شکننده ظاهر شوند و بی‌شک یکی از اصلی‌ترین علت‌هایی که دولت سیزدهم را مجاب کرد که اصلاحات عظیمی را در قیمت آرد انجام دهد فشاری بوده است که در بازارهای جهانی برای تامین گندم متحمل می‌شد بنابراین همین یک موضوع باید زنگ خطری برای ما باشد که بتوانیم در حوزه محصولات کشاورزی به ویژه محصولات استراتژیک به خودکفایی برسیم امروز بسیاری از قوت قالب مردم از برنج و روغن و گندم وابسته به واردات است و این یعنی جمهوری اسلامی ایران باید برای تحکیم مولفه‌های شکست‌ناپذیری ‌اش دنبال ایجاد یک انقلاب در حوزه کشاورزی باشد و جهاد کشاورزی منجر به انقلاب کشاورزی شود 

در اهمیت بسیار بالای بخش کشاورزی هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد اما آیا تولیدکنندگان این بخش که همان کشاورزان و روستاییان هستند به عنوان عاملان اجرایی بخش کشاورزی به همین میزان دارای اهمیت و اولویت می‌باشند؟ که در پاسخ باید گفت آنچه از شواهد و قرائن موجود بر می‌آید آن است که از کشاورزان حمایت‌های جدی به عمل نمی آید که نمونه عمده آن هزینه‌های بالای تولید و قیمت پایین محصولات تولیدی است که هر ساله همچون پتکی سنگین بر سر کشاورزان فرو می آید و آنها را نسبت به تولید بی انگیزه و حتی فراری می‌کند. 

بخش کشاورزی در شرایط حاضر از حال و روز خوبی برخوردار نیست، تغییر کاربری گسترده اراضی زراعی به مصارف غیر تولیدی، تولید پایین در واحد سطح، کاهش بهره‌وری ، سنتی بودن عوامل تولید، فقدان نقدینگی، سرمایه‌گذاری بسیار پایین، فقدان سیستم بازاریابی و بازارسازی منسجم در عرضه محصولات تولیدی، بیکاری گسترده فارغ التحصیلان بخش کشاورزی و در مقابل نبود نوآوری در مزارع تولیدی، هزینه‌های بسیار بالای تولید، عدم انگیزه جوانان روستایی برای ادامه فعالیت آبا و اجدادی شان و ده‌ها مشکل ریز و درشت دیگر سبب شده است تا بخش کشاورزی از رشد و شتاب فزاینده‌ای که باید در اقتصاد کشور داشته باشد برخوردار نباشد و همین امر سبب شده تا حداقل در یک دهه اخیر شاهد کاهش معنی دار جمعیت جوامع روستایی و تعداد بهره برداران در بخش کشاورزی باشیم. امروزه در توسعه بخش کشاورزی تمامی توجهات به تولید‌کنندگان عمده می‌باشد که تولیدات آنها در سطوح بالا و به صورت صنعتی می‌باشد اما در این رهگذر به تولیدکنندگان بخش کشاورزی هم باید توجه ویژه شود چرا که این تولیدکنندگان بخش عمده ای از تولید بخصوص در محصولات استراتژیک از جمله برنج و گندم را تشکیل می‌دهند که در صورت بی توجهی و برداشت چتر حمایت از سر آنها چه بسا باعث افزایش تبدیل اراضی زراعی به مصارف غیر تولیدی خواهند شد. 

در دهه‌های اخیر برنامه‌های مختلفی برای افزایش تولیدات بخش کشاورزی صورت پذیرفته است برنامه‌هایی همچون طرح های افزایش تولید محصولات استراتژیک، برنامه توسعه مکانیزاسیون ، برنامه توسعه جامع روستاها، برنامه ایجاد مراکز خدمات مشاوره‌ای کشاورزی ، برنامه مشترک طرح های تحقیقاتی و ترویجی ، برنامه آموزشی مدرسه در مزرعه و ده‌ها برنامه ریز و درشت ملی ، استانی و منطقه ای دیگر اما آنچه که لازم بوده است این است که برای یک بار هم شده در جهت افزایش تولیدات بخش کشاورزی و همچنین حمایت از تولیدکنندگان این بخش برنامه جامع حمایت از تولیدکنندگان بخش کشاورزی به اجرا در آید تا با اجرای این برنامه کشاورزان با حمایت های همه جانبه‌ای که برای خود احساس می کنند بتوانند علاوه بر تامین نیازهای داخلی سبب افزایش روز افزون صادرات در این بخش شوند. 

آنچه امروزه ، کشور و کشاورزان کشور به آنها نیاز دارند هموار نمودن عرصه تولید برای کشاورزان و حمایت همه جانبه از آن‌هاست و بیان ارقام و آمار رنگارنگ توسط مسئولان هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد از این رو برای افزایش اثرگذاری در این بخش باید آستین های همت را بالا زد و ذکر این نکته هم ضروری است که این امر فقط مختص کارکنان، کارشناسان و مدیران بخش کشاورزی نیست بلکه همه مسئولان در هر جایگاهی که قراردارند از دهیار یک روستا گرفته تا بخشدار، فرماندار ، نمایندگان شهرستان در مجلس شورای اسلامی ، مدیران ارشد اجرایی هر استان و سپس مدیران و برنامه ریزی در سطوح ملی باید با عزم و همت جهادی پای کار حاضر شوند تا توسعه بیش از پیش بخش کشاورزی که با غذای مردم سرکار دارد محقق شود و در این راه شعار و فرمان تاریخی امام راحل در 27 خرداد سال 1358 با عنوان همه با هم جهادسازندگی نیز هیچگاه نباید فراموش نشود، چرا که این شعار هم در توسعه بخش کشاورزی وهم در رفع محرومیت.های روستایی و هم در هشت سال دفاع مقدس برگ‌های زرینی را در تاریخ کشورمان رقم زده است و همانگونه که مقام معظم رهبری تاکید فرموده‌اند در کار کشاورزی همین طور که اسم شما جهاد کشاورزی است ، جهادی حرکت کنید.