دریای اندیشه

حمله و نه حتی انتقاد، یکی از ساده‌ترین راه‌های فرافکنی مشکلات در هفته‌های اخیر و برجام، اقتصاد و دیپلماسی هم از پرتکرارترین محورهای این حمله برای منتقدان داخلی، رقبای سیاسی و مخالفان خارجی بوده است. محتوی انتقادات هم در هر سه محور با دو نوع قالب مشخص یعنی شایعه و جنجال عرضه می‌شود. در این میان افکار عمومی از انبوهی از شایعه‌ها و جنجال‌ها وقت و حوصله کافی برای تشخیص سره از ناسره نمی‌یابند و دولت هم در سیل هجمه‌ها تمرکز خود را برای حل معضلات اساسی کشور در خطر می‌بیند. این رویه دستکم در دو ماه گذشته از سوی برخی نمایندگان مجلس دنبال می‌شود بی‌آنکه دستاورد آن برای کشور مشخص باشد. بی‌آنکه به ۶۸ لایحه معطل و معوق مانده دولت در مجلس، یا سختی های اداره کشور در بحران ها مضاعف کرونا-تحریم اندیشیده شود. بی‌آنکه آینده این منازعات مهم شمرده شود و تبعات آن برای کشور مورد ارزیابی قرار گیرد.

مجلس به تقنین هم بپردازد

تقنین و نظارت دو مسوولیت مهم و اصلی قوه مقننه است که قانون اساسی آن را بر عهده نمایندگان مجلس قرار داده است. این روزها اما با عملکرد مجلس یازدهم به نظر می‌رسد دومی به نوعی اولی را به حاشیه رانده و انتقاد از دولت به مهم‌ترین موضوع نمایندگان تبدیل شده است. «علی ربیعی» دستیار ارتباطات اجتماعی رییس‌جمهوری و سخنگوی دولت در یادداشت روز شنبه خود تنها درباره لوایح دولت که در انتظار بررسی مجلس مانده، گفته است: «دولت ۶۸ لایحه معوق در مجلس دارد که خواستار رسیدگی به آنها هستیم. بخش قابل توجهی از ابهامات و سؤالات نمایندگان در این لوایح قابل پیگیری هستند.»

در بعد نظارتی هم نه تنها به شرایط و الزامات آن که مهم‌ترین آن، توجه و اقدام بر اساس منافع ملی است چندان پایبند بوده است.  نظارت مجلس در شرایط کنونی بر اقدامات قوه مقننه تنها به انتقادات و تکرار بدیهیات کشور آن هم از موضع غیرمنصفانه است. در بسیاری از روزهایی که وزرا به کمیسیون‌های مجلس احضار می‌شوند یا در صحن علنی حضور می‌یابند، نمایندگان جز انتقادات تند از آن‌ها راهکار یا موضوع تازه‌ای در نطق‌های خود اعلام نمی‌کنند و اگر هدف قانونگذار از این ابزار نظارت، بهبود شرایط کشور از این مسیر بوده است به نظر می‌رسد با گذشت نزدیک به دو ماه از آغاز مجلس یازدهم؛ نمایندگان چندان در بهره‌گیری از این ابزار نظارت برای بهبود شرایط توفیقی حاصل نکرده اند.

انتقادها از برجام، از قراردادهای نابسته و شرایط اقتصادی کشور هر روز تکرار می‌شود بی آنکه برای آن‌ها راهکاری ارائه شود. شاید به همین دلیل است که ربیعی در یادداشت خود از نمایندگان می‌خواهد رویه خود را کنار بگذارند و می‌نویسد: «اگر برخی از دوستان حقیقتاً به آن چیزی که علیه برجام می‌گویند اعتقاد دارند چه طرح جایگزینی دارند و چرا آن را مکتوب نمی‌کنند که به شکل یک سیاست و راهبرد مدون در معرض ارزیابی قرار گیرد؟» این گزاره را می‌توان به بخش‌های دیگر هم تسری داد و پرسید اگر نمایندگان از رییس جمهوری می‌خواهند از راه هفت ساله خود باز گردد، چرا راهی را که مدنظر دارند معرفی نمی‌کنند. راهی که البته شعار محور و آرمانگرایانه نبوده و نزدیک به واقعیات محسوس کشور و جهان باشد.

تکرار پیشنهاد همکاری و دست دوستی از سوی دولت

هر اندازه که مجلس در ارتباط با دولت از موضع انتقادی عمل می‌کند، دولت اما میکوشد تمام توان خود را برای تعاملی درست و دو طرفه با مجلس به کار بندد. بنای قوه مجریه از همان روز افتتاحیه مجلس همکاری بود که حجت الاسلام «حسن روحانی» از دست دوستی دولت به مجلس سخن گفت یا ربیعی و دیگر اعضای هیات دولت از نمایندگان خواستند در جلسات داخلی اوضاع کشور را از زبان وزرایی بشنوند که در خط نخست حل بحران‌ها هستند. این درخواست تعامل دوستانه بار دیگر از سوی دولت و به نمایندگی در یادداشت ربیعی تکرار شده و سخنگوی دولت نوشته است: «بنای دولت همکاری‌های مشترک با دیگر قواست. ما می‌توانیم چند موضوع مهم از قبیل برجام، رشد، توسعه و عقب‌ماندگی، اندازه اقتصاد ایران، عدالت، شفافیت و…را در دستور کار مشترک قرار دهیم و برای هر کدام طرح‌ها و راهکارهای خود را مطرح کنیم و کمیسیون‌های مشترک تشکیل دهیم و در معرض افکار عمومی بگذاریم. در این صورت راهکارهای مورد اجماع شکفته شده و مردم نیز امیدوار خواهند شد.» پیش بینی برخی تحلیلگران در زمان انتخابات دشواری تعامل مجلس یازدهم و دولت دوازدهم حکایت داشت هرچند شواهد این روزها هم آن را تایید می‌کند اما دولت همچنان پایبند به تعامل دوستانه، مفاهمه و گفت و گوی راهگشا و نه انتقادی با نمایندگان مجلس است.

هشدار درباره منازعه نگران کننده

اگر دست دوستی دولت به سوی مجلس گرفته نشود و  اگر نمایندگان مجلس به روش خود در مقابله با دولت ادامه دهند و اگرهایی از این نوع نگران کننده‌ترین موضوعات سیاست داخلی در روزهای گذشته و آینده بوده و خواهد بود. در چنین شرایطی نمایندگان نه به وظیفه تقنین و قانون‌گذاری خود خواهند رسید و نه دولت به وظیفه اجرا و حل مشکلات. تمرکز هر دو قوه در جدلی ناتمام از امور اصلی و مهم برداشته شده و بر دعواهای شعار محور قرار خواهد گرفت. چنین رویکردی در سال ۹۹ که به توصیف ربیعی سال ورود به قرن جدید، سال تحولات مهم در عرصه بین‌الملل، سالی همراه با شکنندگی‌های اقتصادی ناشی از تحریم و کرونا و سالی مهم برای ایران عزیز است، نمی‌تواند راهگشا باشد و شرایط را دستکم کنترل کند. مردم به قوای نظام امیدوارند و چنین نزاع هایی این امید را به یاس تبدیل خواهد کرد و یاس آغاز تمام انفعال جامعه در برابر هر نوع برنامه و اقدامی است که حضور فعالانه آن‌ها را ضروری می‌خواهد. هشدار درباره این خطر از سوی دولت و اعضای آن تکرار شده و می‌شود به این دلیل که بسیاری از وزرای کابینه و رییس جمهوری بیش از بسیاری از نمایندگان منتقد با سختی‌های پیش‌روی کشور و خطرات نزاع‌های سیاسی آگاهی دارند.