دریای اندیشه

بازار سرمایه با بازدهی بیش از ۳۰۰ درصد از ابتدای سال تا به امروز، با فاصله از سایر بازارهای موازی و رقیب، در صدر جدول جذب سرمایه قرار دارد که همین بازدهی و استقبال مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس نگرانی‌هایی را ایجاد کرده‌است. شاخص کلT سال ۹۹ را با کانال ۵۰۰ هزار واحدی آغاز کرد و روز گذشته (نوزدهم مردادماه) بعد از حدود ۵ ماه، از ۲ میلیون واحد هم عبور کرد.

 در حالی که در کل سال گذشته فقط ۸۲۳ هزار کد بورسی صادر شد، امسال صدور کد بورسی در روز حتی به  ۱۵۰ هزار کد هم رسید و بنا بر گزارش‌های رسمی فقط در دو ماه اول سال، بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار کد برای تازه‌واردان به بورس صادر شد که البته این اعداد بدون احتساب صدور کد بورسی برای مشمولان سهام عدالت است.

با افزایش استقبال از بازار سرمایه، در بسیاری از روزها ارزش معاملات از سقف ۱۵ هزار میلیارد تومان هم عبور کرد و در فصل بهار ، ارزش کل معاملات بورس و فرابورس بیش از ۸۸۰ هزار میلیارد تومان بود در حالی که در کل ۱۲ ماهه سال گذشته این عدد چیزی حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان بوده‌است. همچنین حجم نقدینگی در بازار سرمایه در سال ۹۷ حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان بود که در سال ۹۸ این حجم به ۲۶۰ هزار میلیارد تومان و در پایان سه ماه ابتدایی امسال به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و این عدد در تیرماه و مرداد هم صعودی بود.

از ابتدای سال تاکنون کمتر محفل و مجلسی بوده که رییس جمهوری از حمایت و استقبال مردم از بورس صحبت نکرده باشد البته در کنار تمام سخنان امیدوار کننده «حسن روحانی» و مدیران اقتصادی، توصیه‌هایی هم مبنی بر احتیاط و پذیرش ریسک بازار شده است. اما رویکرد دولت حمایت از بازار سرمایه و تقویت آن است چراکه مهار نقدینگی و هدایت آن به سمت تولید یا برنامه‌های هدفمند از مسیر بازار سرمایه می‌گذرد.            

نگاهی به تدابیر دولت برای تقویت بازار سرمایه   

به طور متوسط روزانه حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار سرمایه می‌شود، تصور کنید اگر تنور این بازار گرم نمی‌شد این حجم از نقدینگی چه بلایی بر سر بازارهای موازی می‌آورد البته باید بپذیریم این رشد به سایر بازارهم سرایت کرد اما هم‌اندازه با بازار سرمایه نبود. البته ناگفته نماند طبق صحبت‌های «محمدباقر نوبخت»رییس سازمان برنامه و بودجه؛بازار سرمایه می‌تواند تا حدی کسری بودجه را جبران کند.

تمام این شرایط ایجاب می‌کند که دولت از بورس و بازار سرمایه حمایت کند و برای تقویت آن برنامه و راهکار عملیاتی داشته باشد که تا به امروز چند گام مهم در این مسیر برداشته‌شد که مهم‌ترین آنها احیا و آزادسازی سهام عدالت، ورود ETF ها یا همان صندوق های واسطه گری مالی، افزایش عرضه اولیه‌ها بوده‌است. در حالی که ارزش سهام عدالت (سهام ۵۳۲ هزار تومانی) در ابتدای مراحل آزادسازی  آن ۸ میلیون تومان بود، امروز به بیش از ۱۹ میلیون تومان رسیده است و با آزادسازی ۳۰درصدی آن بیش از ۵ هزار میلیارد تومان سفارش فروش ثبت شده‌است. تا چند روز دیگر هم ۶۰ درصد سهام عدالت آزادسازی خواهد شد. اولین صندوق واسطه‌گری مالی یا همان دارا یکم اواخر اردیبهشت ماه پذیره‌نویسی و با استقبال قابل قبولی مواجه شد. دارا دوم هم با سبدی از پتروشیمی‌ها تا پایان تابستان عرضه خواهد شد.       

از آنجایی که رشد بازار سرمایه فرصت خوبی برای تامین مالی و توسعه اقتصاد کشور است، تنها این موارد برنامه‌های دولت برای تقویت این بازار نبوده و نخواهدبود.  لایحه افزایش سرمایه شرکت‌ها با دوفوریت تصویب شده و به زودی راهی مجلس می‌شود. همچنین اخیرا هم شاهد آن بودیم که مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌های تازه وارد به بورس در نظر گرفته شد.کاهش کارمزد معاملات در دو مرحله ۲۰ و ۵۰ درصدی هم از دیگر اقدامات دولت در راستای حمایت از سهام‌داران بوده‌است که البته ۳۰ درصد از کاهش ۵۰ درصدی،با هدف حمایت از بازار سرمایه به صندوق تثبیت بازار تخصیص می یابد.

راه‌اندازی بورس املاک و مستغلات در روزهای آینده، تسهیل پذیرش شرکت‌ها در بازار سرمایه، عرضه سهام شستا به بورس و واگذاری باقیمانده سهام دولت از دیگر برنامه‎های حمایتی دولت از بازار سرمایه بوده‌است. همچنین موافقت دولت با افزایش سهم شناور آزاد شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی باعث تعمیق بازار شد که بنا بر آن تمام دستگاه‌های اجرایی مکلف شدند برای افزایش سهم شناور آزاد حداقل به میزان ۲۵ درصد شرکت‌های تابعه اعم از شرکت‌های دولتی و شرکت نهادهای عمومی، سازمان‌ها و صندوق‌های بازنشستگی، مطابق مقررات بورسی، در بازار سرمایه با وزارت اقتصاد و دارایی همکاری کنند.

خوف‌و رجای بورس

بازدهی بیش از ۳۰۰ درصدی بازار سرمایه باعث شده عده‌ای بگویند که این بازار حباب دارد اما در مقابل آنها عده‌ای معتقد هستند که بازار سرمایه فعلی با حباب روبه‌رو نیست چراکه بورس در حال حاضر به تبع تورم در حال رشد است و سرمایه گذاران تورم سال ۹۹ را پیش بینی کرده بودند و این بازار تا زمانی رو به رشد است که سیگنال مشخصی از دولتمردان یا حاکمیت به بازار سهام ارسال شود.

این اظهارات متعدد باعث شده برخی از سهام‌داران از آینده بورس بترسند و سرنوشتی شبیه به موسسات مالی و اعتباری را متصور شوند اما اخیرا «فرهاد دژپسند» وزیر اقتصاد با بیان اینکه تنها راه نجات اقتصاد ، بازار سرمایه است، اعلام کرده که بورس هم انتخاب مردم بوده و با افزایش ابزارها و عرضه اولیه به این انتخاب پاسخ خواهیم داد و حمایت های رئیس جمهور بالاترین مقام اجرایی را از بورس داریم و این حمایت‌ها ادامه‌دار خواهد بود. متولی بازار سرمایه گفته‌است رشد بازار سرمایه جای ترس ندارد و آنهایی که می‌گویند بازار حباب دارد به بورس و اقتصاد جفا کرده‌اند. البته همین مقام مسئول در جای دیگری گفته‌است بازار سرمایه هیچ تضمینی ندارد و هیچ شخصی نمی‌توان بر مدار سود بودن این بازار و سهام شرکت‌ها را تضمین کند.

بنابراین مهم‌ترین توصیه‌ای که می‌توان به مردم که عمدتا سهام‌داران خرد و نابلد هستند، داشت این است که تمام دار و ندار خود را وارد بورس نکنند و فقط سرمایه مازاد و پس‌اندازی که در آینده نزدیک به آن نیازی ندارند را تبدیل به سهام کنند. خطر دیگری که در این بین سهام‌داران خرد را تهدید می‌کند بحث سیگنال‌فروشی است که عده‌ای فرصت‌طلب آن را در فضای مجازی به راه انداخته‌اند.

در حالی که طبق آمار سه ماه اول سال، ایران از نظر تعداد افراد حاضر در بورس به نسبت جمعیت خود، یکی از بالاترین نرخ‌ها (۵۸.۹ درصد) را در جهان به خود اختصاص داده است و ارزش کل بازار سرمایه نسبت به سال ۸۸ به بیش از ۱۰۰ برابر رسیده، حمایت از این بازار به نوعی وظیفه دولت محسوب می‌شود تا اینکه به دخالت تشبیه شود. از سوی دیگر توسعه بازار سرمایه به معنای افزایش شفافیت در اقتصاد کشور است که تحقق آن آرزوی همه دولت‌ها بوده‌است.