دریای اندیشه

خلیج فارس قلب جهان است

نام جشنواره خلیج فارس با نام همایون امیرزاده گره خورده است. مدیر موفق هرمزگانی که بنیان گذار جشنواره ملی فرهنگی هنری خلیج فارس بوده و دبیری چندین دوره این جشنواره را در کارنامه دارد. حالا بیش از یک دهه از شکل گیری جشنواره گذشته و فراز و فرودهای مختلفی را تجربه کرده است. به همین بهانه در آستانه فرا رسیدن روز ملی خلیج فارس با این مدیر موفق هرمزگانی که با کوله باری از تجربه در مناصب مختلف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تازگی بازنشسته شده است، به گفت و گو نشستیم تا روند شکل گیری جشنواره ملی

 خلیج فارس و اهمیت این رویداد از منظر فرهنگی و هنری را بررسی نماییم.

گفتگوی اختصاصی - دریای اندیشه

اسماعیل رحیمی -امیرحسین حیدری- زینب شکوه

با توجه به فلسفه نامگذاری و انتخاب روز ملی خلیج فارس به نظر شما آیا برگزارکنندگان این بزرگداشت آنگونه که باید به مبحث مقاومت و استعمار ستیزی مردم جنوب پرداخته اند؟

با توجه به فلسفه نامگذاری خلیج فارس باید به مبحث مقاومت و استعمار ستیزی مردم جنوب پرداخته شود، اما می‌خواهم فراتر از مسائل منطقه‌ای به خلیج فارس و اهداف این جشنواره نگاه کنم ، آن زمانی که توفیق پیدا شد و ایده برگزاری این رخداد شکل گرفت در کنار اهداف این جشنواره، که یکی از هدف های مهم آن، تجلیل از قیام‌های مردمی بیگانه ستیز استعمار ستیز در منطقه بود که در طول تاریخ هر جریانی که برای صیانت از این آبراه مهم حیاتی ایران و منطقه و این مرزهای آبی در مقابل سلطه گران، طمع ورزان و بیگانگان تلاش کرده است تجلیل شود.

موضوع مهمی که فراتر از این ماجراست این بود که خلیج فارس به عنوان یک هویت شناخته می شود و تعلق خاطر همه ایرانیان به این بخش مهم و حیاتی که گلوگاه انرژی دنیا و به نوعی مهمترین راهبرد استراتژیک کشور ما است اما در طول تاریخ معاصر در دوران جدید، این اهمیت به واسطه موضوعات سیاسی و انرژی افزایش و گسترش پیدا کرده است. قدرت های استعماری نسبت به زمان پیدایش آن دچار تغییرات جدی شدند به همین نسبت، سیاست هایشان نسبت به منطقه تغییر پیدا کرده است لذا متناسب با این تغییر سیاست‌هایی که استعمارگران داشتند بنابراین نحوه مواجه ما نسبت به خلیج فارس باید خیلی دقیق و عالمانه باشد یکی از اهداف جشنواره هم این بود. موضوع بعد این بود که خیلی از مواقع شاید با قدرت نظامی نتوانیم یک موضوع جا اندازیم ولی با یک حرکت فرهنگی و یک دیپلماسی فرهنگی هنری میتوانیم اهداف مان را در خارج از ایران بیشتر دنبال کنیم و یک نگاه بین‌المللی به این موضوع داشته باشیم .

اینها سرفصل‌های هستند که فکر می‌کنم در موضوع جشنواره خلیج فارس باید مد نظر قرار گیرد نه اینکه مثلا یک روز همایشی را برگزاری کنیم و تا سال آینده هیچ اقدامی صورت نگیرد. جشنواره خلیج فارس بنا بود همانطور که در سه سال اول اتفاق افتاد محل زایش آثار فرهنگی هنری حوزه خلیج فارس باشد، وقتی که ۳۶ جشنواره موضوعی در کنار جشنواره ای که در استان هرمزگان شکل می‌گیرد در سراسر کشور خودش را نشان می‌دهد و به ظهور می رسد یعنی یک عمق استراتژیک مهمی در حوزه ارتباطات فرهنگی این جشنواره و زایش آثار فرهنگی هنری مرتبط با حوزه خلیج فارس مد نظر قرار گیرد.

به عنوان مثال در یک جشنواره شعر خلیج فارس که در هندیجان خوزستان برگزار می‌شد فقط ۶ هزار شعر فارسی و عربی در وصف خلیج فارس به این جشنواره می رسید که خودشان مستقلا برگزار می کردند، شعر عربی بسیار حائز اهمیت است یا سال سوم که این جشنواره برگزار شد قریب به ۲۵ هزار اثر تولید شد. فقط در بخش عکس خلیج فارس که محور آن خود استان هرمزگان و انجمن عکاسان استان هرمزگان بود کار فوق‌العاده‌ای انجام گرفت . قریب به ۸ الی ۹ هزار عکس به این جشنواره ها ارسال شد اینها اتفاقاتی بود که به عنوان زایش های این جشنواره که کم کم خودش را نشان داد و شاهدیم که این موضوع اهمیت پیدا کرد.

 هدف ما این بود که نشان دهیم مهمترین عنصر پیوند دهنده و انسجام بخش بین تمامی ایرانیان، فارغ از هرگونه سلیقه ، عقیده، منش و مرام، موضوع خلیج فارس است. من فکر می کنم اغراق نیست که ما در طول تاریخ موضوعی با اهمیت تر و مهم تر از خلیج فارس که توانسته یا بتواند همه ایرانیان را حول محور آن جمع کند وجود ندارد.

جدای از تلاش برای اثبات نام خلیج همیشه فارس بهتر نیست در کنار این مهم بر گسترش سفره و معیشت مردم منطقه از ظرفیت غنی این نعمت خدادادی با جدیت بیشتری تلاش شود؟

ما علاوه بر اینکه با مباحث هویتی ، موضوع خلیج فارس را پررنگ می کنیم باید به فکر معیشت مردم این منطقه باشیم، البته نه تنها باید به فکر معیشت مردم این منطقه بلکه به فکر معیشت فرد فرد ایرانیان پاک سرشت و پاک نهادی باشیم که در پسکرانه خلیج فارس بسر می برند، ۸۰ میلیون ایرانی در پسکرانه خلیج فارس زندگی می کنند نه صرف یکاستان هرمزگان، اگر به درستی بتوانیم از این منابع ، اهمیت و موقعیت بسیار استراتژیک و ژئواستراتژیک آبراهه و خلیج‌فارس استفاده کنیم .

خلیج فارس قابلیت این را دارد که ما معیشت ۸۰ میلیون ایرانی را تامین کنیم نه صرف یک استان هرمزگان. خلیج فارس امروزه بهانه ای برای مرور ظرفیت ها است، نمی توانی در استان هرمزگان  باشی و بزرگی خلیج‌فارس و اهمیت منطقه ای آن را درک نکنی، این خیلی می تواند با آن نعمت خدادادی فاصله داشته باشد

در بیان کسانی که در علوم منطقه‌ای جغرافیایی سیاسی اهل نظر هستند اذعان دارند که خلیج‌فارس قلب جهان است لذا در قلب جهان اتفاقات بزرگی وجود دارد که هم عناصر سیاسی، اجرایی و مدنی و هم فعالان فرهنگی و هنرمندان همه و همه باید درک کنیم و بدانیم که در چه جایگاهی قرار گرفته ایم و این آبراهه و خلیج‌فارس چه اهمیت حیاتی برای ایران داشته باشد و متناسب با آن اقدام کنیم، اینکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی با آن اعتبارات ناچیز و مقوله کم و با اهداف مدنظر کاری را انجام دهد و یک سری افراد هم دلشان خوش باشد به اینکه به ایراد سخنرانی بپردازند که نشد کار. هرگاه موضوع خلیج فارس در نگاه مسئولین ما که یک بخش آن است و چه در نگاه اهل فرهنگ و هنر، از یک موضوع دست چندم به یک موضوع بسیار مهم ملی تبدیل شد می توانیم ادعا کنیم که حق خلیج فارس را پاس نگه داشته و حق گذاری کردیم

برای اینکه مردم هرمز گان و ایران خلیج فارس را هویت خود بدانند چه اقدامات فرهنگی و اجتماعی نیاز است

 این هویت ، هویت تمام ایرانیانی است که در پس کرانه شمال خلیج فارس قرار دارند ، این هویت، هویت بندرعباسی، حاجی آبادی، قشمی ، مینابی ، بشاگردی، لنگه ای، بستکی، جاسکی و جاهای دیگری نیست. این هویت تاریخی یک ملت و قوم است، قوم آریایی که از سرزمین‌های سرد شمالی آمدند تا به آبهای گرم خلیج فارس رسیدند، اینها نشانه‌های پیدایش اولین زندگی در کنار آب را همین مردم داشتند و هرمزگانیها افتخارشان این است که اولین کسانی بودند که از فن دریانوردی برخوردار بودند. در زمانی که ساحل نشینان جنوبی خلیج فارس از اینکه به فن دریانوردی آشنا نبودند و در دل کویر و دشت های بی آب و علف، بادیه نشین بودند، چادر می زدند و زندگی بادیه نشینی را انتخاب کرده بودند. چون قدرت و علم استفاده از دریا را نداشتند در پسکرانه شمال آن یعنی استان هرمزگان، مردم جسوری بودند که دل به دریا زدند و اولین دریانوردان تاریخ این سرزمین شدند و علم و فرهنگ خودشان را تا چین و ماچین گسترش دادند ، تا زنگبار رفتند و فرهنگ ایرانی و هرمزگانی را توسعه بخشیدند

اولین ملاحان که پا به این دریا گذاشتند و دل به دریا زدند همین هرمزگانی ها بودند، آنان ترجیح دادند  به جای استفاده از مار، عقرب، مارمولک و ...  که بادیه نشینان آن زمان می خوردند، از بهترین ماهی های این دریا صید و وجودشان با نشاط کنند، در طول تاریخ به اثبات رسیده که این هنر را ایرانی‌ها داشتند و بعدها کم کم پای اینها به دریا کشیده شد.

اما متاسفانه با غفلت تاریخی، تا زمانی نه چندان دور، همسایگان عزیز ما در حاشیه جنوبی چشمشان به دریا بود تا جهازی از سمت بندرلنگه، جاسک و هرمز به سمت آنان حرکت کند تا آذوقه ای به آنان برساند در حال حاضر شاهد هستید که کار به کجا رسیده است، همه اینها نشان می دهد که ما سابقه تاریخی خودمان را فراموش کرده ایم یا امروز کسانی که مدیریت کنند یا جای تدبیر حاکمان ملوک هرمز را در طول سالیان سال خالی می‌بینیم. کسانی که با علم و درایت شان، سالیان سال بر این حکمرانی کردند نه تنها بر این پهنه آبی خلیج فارس بلکه تا خیلی اعماق بیشتر در آنسوی دریا هایی که بعد از خلیج فارس قرار دارند توانستند حکومت خود را سیطره دهند. ما امروز در سیاستگذاری ها و در مسایل اجرایی، جای آن ملوک هوشمند هرمز را بسیار خالی می بینیم 

  از کسانی که در طول تاریخ از این سرزمین صیانت کردند و با جانبازی خود، استقامت و مردانگی و با نثار خون خود اجازه ندادند این آب را محل جولان قدرت‌های استعماری شود جای بسی تقدیر و تشکر است و امروزه فرزندان شایسته ایران در نیروهای دریایی ارتش و سپاه سرافراز شاهدیم که به خوبی از این مرز آبی صیانت می‌کنند و فرزندان خلفی برای خلیج فارس هستند که باید مورد تقدیر قرار گیرند که یکی از اهداف این جشنواره نیز تقدیر از این جمعیت است

کدام دستگاه ها بایستی در بهتر شناساندن ظرفیت عظیم خلیج فارس اقدام نمایند و دلیل کم فروغ بودن دبیرخانه این بزرگداشت در سنوات اخیر به خصوص در هرمزگان چیست

خلیج‌فارس یک موضوعی است که می‌تواند بین همه ایرانیان با هر دیدگاه، قضاوت، نژاد و  مذهبی و زبانی ایرانیان را کنار همدیگر قرار دهد. واقعا کشف این موضوع که یک موضوعی داشته باشیم که بتواند همه ایرانیان را به هم پیوند دهد فکر می‌کنم یکی از درخشان‌ترین ایده‌های بود که برای برگزاری جشنواره خلیج فارس که این موضوع را ما نباید فراموش کنیم که وقتی شما یک مولفه ای را با این حجم وسیع انرژی انسجام ساز دارید نباید آن را ساده بگیرید باید در تراز آن و اندازه و متناسب با آن کشور، دستگاه‌ها و فعالان و مردم پای این قصه باشند

موضوع بعد، مسایل سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه است، یک سال قبل از شروع جشنواره ، گفته بودم که روزانه 600  نام خلیج فارس با نام جعلی مطرح می‌شود درحال حاضر هم بر همین موضوع اذعان دارم و مطمئنم. زمانی به عنوان ابزار سیاسی بر علیه کشور ایران و نظام مقدس جمهوری اسلامی حتی کسانی که خودشان می دانند این هویت یعنی چه، اما تعمدا هم برای اینکه منطقه را بهم بریزند یا اینکه مسائلی را مطرح و امتیازی از اعراب بگیرند یا برای دلخوشی آنان یا برای ایجاد اختلاف در منطقه است. از این رو دائما نام خلیج فارس را با نام جعلی بیان می کنند

اگر سیاست گذاران، متولیان، نخبگان و هنرمندان ما متوجه این حساسیت زدایی از عنوان یک هویت شوند چرا که خلیج‌فارس صرفا یک نام نیست بلکه یک هویت ریشه داری است که در طول تاریخ شکل گرفته است، وقتی یک موضوع تاریخی را به این سادگی تعریف و تحریف کنند و کسی حساسیت نشان ندهد و در مقابل آن مقاومت نکند بخشی از هویت شان را از دست می دهند و به همین دلیل وقتی هویت نداشته باشند از چه چیزی دفاع کنند؟ حتی در مسایل اقتصادی و انرژی هم کاره ای نخواهند بود، از این رو این حساسیت ها را نباید از دست بدهیم و موضوع خلیج فارس همچنان باید برای ما یک موضوع بسیار مهم و حیاتی باشد

تا زمانی که بنده دبیر جشنواره بودم  یک جمله از مقام معظم رهبری پیشانی تمام مکاتبات ما بود و تاکید کردم که این جمله جا بیفتد لذا جستجو کردم مقام معظم رهبری در دیداری که با جمعی از نخبگانی که دانش نامه خلیج فارس را در حال تدوین بودند به عنوان رهبر دینی سیاسی، اعتقادی ، نکته خیلی مهمی را عنوان کردند و فرمودند موضوع خلیج فارس برای همه ما صرفا یک موضوع ملی نیست بلکه موضوعی اعتقادی هم هست، عمق نگاه رهبر یک کشور به موضوع خلیج فارس این است. شاید ملی ترین فرمایشی که مقام معظم رهبری در خصوص خلیج فارس داشتند خیلی کسانی که ادعای ملی گرایی دارند نداشتند 

کسانی ادعای ملی گرایی داشتند که بحرین را دو دستی تقدیم پیر استعمار کردند اینان ادعای ملی گری و ملیت و اینها نباشند ولی اینگونه با موضوع خلیج فارس برخورد نکردند، رهبر معظم انقلاب در جایی دیگر می فرمایند «خلیج‌فارس خانه ماست »، همه این اتفاقات بیانگر آن است که ما موضوع خلیج فارس را صرفا در حد استان هرمزگان ندانیم و باعث افتخارمان است که ما پاسبان این آبراهه و همسایه هستیم و در استان ما قرار گرفته است، لذا این یک موضوع ملی، منطقه ای و بین المللی  است که همه ما باید موتور محرک آن باشیم

استان هرمزگان باید پیشران این جشنواره باشد و مهم تر از آن ، به تهیه یک برنامه  اکتفا نکنیم که یک روز برگزار و پایان یابد......؟.. .؟..