دریای اندیشه

کَلَکِ کاسبان با روش جدید دور زدن قانون
دستگاه‌های کارتخوان به همان صورتی که مقابل چشمان مشتریان سبز شدند، این روزها در حال ناپدید شدن هستند. صاحبان کسب و کارها به دلیل ملاحضات مالیاتی دیگر تمایل چندانی برای استفاده از کارتخوان ندارند.

علی ستاری

امروزه با توجه به اجرای طرح مالیات بر تراکنش کارتخوان‌ها، شاغلین برخی از صنوف در تلاش هستند با روش‌های مختلف همچون اعلام خراب‌بودن کارتخوان، اصرار بر دریافت وجه نقد، یا کارت به کارت به حساب شخص ثالث تلاش می‌کنند از پرداخت مالیات فرار کنند.
به گزارش روزنامه دریای اندیشه، نظام سیاسی و اجرایی هر جامعه‌ای به جز جوامع استبدادی برگرفته از کنش‌ها و واکنش‌ها و تفکرات عمده مردم جامعه است هر چند که استبدادها هم بر اثر سکوت مردم شکل می‌گیرند اما این نظام سیاسی و اجرایی برگرفته از آرای مردم، متعلق به مردم نیز هست و آن ها هم به نوعی در اداره جامعه نقش دارند.
طبیعتا از هرکس بپرسیم که یکی از جلوه‌های مشارکت مردم در اداره جامعه را بگوید خواهد گفت؛  بزرگترین بُعد مشارکت مردم در اداره جامعه حضور آن ها پای صندوق های رای و تعیین آینده سیاسی ملک و مملکت است اما باید بگوییم اداره جامعه تنها از این طریق به دست مردم صورت نمی‌گیرد بلکه مردم نقش های پررنگ تری هم دارد و آن‌هم نقشی است که در اقتصاد جامعه و تامین مالی فرآیند‌های اجرایی بر عهده دارند.
سالیان دور و درازی است که کشور با اقتصاد نفتی اداره شده اما الزمات حکیمانه رهبر انقلاب به دوری گزینی از اقتصادی بر پایه یک منبع تجدید‌ناپذیر و الزامات عقل این ضرورت را ایجاد می‌کند که اقتصاد ایران به عنوان کشوری که می‌خواهد روی پای خود بایستد از وابستگی خارج شود و از درآمدهای ناپایدار و تجدیدناپذیر به سمت درآمدهای پایدار برود چرا که به هر صورت دیر یا زود نفت به اتمام خواهد رسید و بنای ریشه‌های اقتصاد بر روی آن مانند خانه‌ساختن در مسیل رودخانه است، یکی از راه‌هایی که امروزه کشورهای مختلف از طریق آن در حال اداره جامعه خود هستند، مالیات است. 
نقش مالیات در اقتصاد کشورها
خیلی‌از کشورها نفت و گاز و منابع زیادی برای تکیه بر آن‌ها ندارند اما از طریق مالیات که نوعی مشارکت مردم در اداره کشور هست، امور کشور خود را پیش می‌برند در واقع توانایی دولت ها در کسب درآمدهای مالیاتی از بخش‌های مختلف جامعه و یا ظرفیت مالی دولت ها یکی از عوامل اساسی توسعه اقتصادی کشورها به شمار می‌رود،البته یک رابطه جالب در این مسئله می‌تواند وجود داشته باشد و آن هم این است که طبیعتا در بحث اخذ مالیات هر چه حال کسب و کارها بهتر باشد و بتوانند سود بیشتری کسب کنند دولت نیز به فراخور عدد بیشتری مالیات نصیبش خواهد شد و این حال خوب خود را در توسعه و پیشرفت بخش‌های مختلف کشور هم خود را نشان می‌دهد.
امروزه همه کشورها در تلاش هستند که سهم تولید ناخالص ملی خود را افزایش دهند، مسئله‌ای ‌که برخی از کشورها در آن خود را موفق نشان داده‌اند، نتایج یک بررسی از وضعیت مالیات ستانی در ۳۰ کشور جهان نشان می دهد که ایران در کمترین میزان از درآمدهای مالیاتی قرار دارد که حدود ۷ درصد تولید ناخالص داخلی است. بعد از ایران، افغانستان و عربستان نیز در سطوح پایین مالیات ستانی در حد ۷.۸ و ۸.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی خود قرار دارند. 
در مقابل، کشورهایی مانند سوئد و نروژ توانسته‌اند به ترتیب ۴۰.۷ و ۳۱.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را درآمد مالیاتی داشته باشند و از این نظر در بالاترین میزان مالیات ستانی در بین کشورهای جهان قرار دارند. 
در کشورهای توسعه‌یافته سهم قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی در اختیار دولت قرار می‌گیرد به‌طوری‌که در عصر حاضر کمتر کشور پیشرفته‌ای را می‌توان دید که حداقل یک‌چهارم از تولید ناخالص داخلی آن در قالب انواع مالیات به دولت انتقال نیابد. درآمد مالیاتی دولت‌ها به‌طور کلی مالیات بر درآمد اشخاص، مالیات بر سود شرکت‌ها، مالیات بر حقوق و دستمزد، مالیات بر دارایی، مالیات بر کالاها و خدمات و نیز سهم تأمین اجتماعی را شامل می‌شود، اگر نگاهی به آمار درآمدهای مالیاتی ۷ کشور پیشرفته دنیا بیاندازیم که در سال ۹۶ منتشر شده است خواهیم دید که سیستم مالیات ستانی یکی از بازوان قدرتمند آن‌ها برای تامین مالی جامعه است. 
به عنوان مثال نسبت درآمدهای مالیاتی کل نسبت به تولید ناخالص داخلی در فرانسه، ۴۵.۳ درصد، ایتالیا ۴۲.۹ درصد و آلمان ۳۷.۶ درصد است و کشورهای انگلیس، کانادا، ژاپن و آمریکا در رده‌های بعدی قرار دارند، جالب است بدانید که نرخ مالیات بر درآمد اشخاص برای بالاترین سطح درآمدی در برخی کشورها حتی بالاتر از ۶۰ درصد تعیین می‌شود. در آمریکا و کانادا این نوع مالیات بیشترین سهم را در تأمین درآمد مالیاتی دولت دارد اما در کشور ما تاکنون این امر برعکس بوده است، یعنی آن‌هایی که بیشترین درآمدها را داشتند همواره با زد د بند و فرارهای مالیاتی، سهم آبادانی جامعه را پرداخت نمی‌کردند و آن‌هایی که حداقل بگیران بودند و کمترین درآمدها را داشتند مانند کارمندان هیچ راهی برای فرار از پرداخت مالیات نداشتند و همواره مجبور به پرداخت بودند.
مردم عادی هم که بر روی قبوض مختلف و از طرق مختلف روزانه مالیات خود را پرداخت می‌کنند. 
نقش مالیات بر ارزش افزوده در آبادانی جامعه 
یکی از انواع مالیات‌هایی که زیاد اسم آن را می‌شنویم و در بحبوحه‌ی تصویب بودجه شهرداری بندرعباس،چالش بر سر آن بسیار بود، مالیات بر ارزش افزوده است، مالیات بر ارزش افزوده که با نام VAT شناخته می شود، مالیاتی است عام که  از فعالان کسب و کار (شخصیت های حقوقی و حقیقی) از مرحله تولید تا توزیع، اخذ می‌شود. وقتی یک پیراهن تولید می‌شود تا به دست مصرف کننده برسد، ده ها خدمت روی آن انجام می شود و باید مالیات آن ها جداگانه پرداخت شود. مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته مصرفی ، درآمدی و تولیدی تقسیم بندی می شود و مشمولان، باید نسبت به پرداخت مالیات و عوارض در موعد مقرر اقدام تا مشمول جرایم نشوند.
در اقتصادهای پیشرفته، هر فردی چه حقیقی و چه حقوقی، مصرف بیشتری دارد، مالیات بیشتری پرداخت می کند و هر فردی، تولید بیشتر دارد، مالیات کمتری پرداخت میکند. این ادبیات اقتصاد توسعه محور است و برای اینکه کشور را از مصرف‌گرایی خارج و اقتصاد خود را تبدیل به اقتصادی مولد کنیم این امر بایست در دستورکار دولت‌ها باشد.
شاید برای شما جای سوال داشته باشد که این نوع مالیات چه تاثیری بر آبادانی دارد که باید بگوییم بخش عمده بودجه دهیاری‌ها و شهرداری‌ها به ویژه در حوزه عمرانی از طریق همین مالیات بر ارزش افزوده تامین می‌شود و ماهیانه دولت و سازمان امور مالیاتی درصد بزرگی از درآمدهای مالیاتی را به حساب شهرداری‌ها و دهیاری‌ها واریز می‌کند.
بند الف ماده ۳۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌گوید: الف‌- نود درصد (۹۰%) از عوارض و جریمه‌های مربوط به ماده‌(۷) و بندهای «ب» و «پ» ماده‌(۲۶) این قانون پس از واریز به حساب تمرکز وجوه اداره کل امور مالیاتی استان بر اساس شاخص جمعیت میان شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، اداره امور عشایر هر شهرستان (سهم مناطق عشایری) و فرمانداری‌های همان استان (سهم روستاهای فاقد دهیاری) توزیع و ده‌درصد (۱۰%) مابقی به حساب تمرکز وجوه وزارت کشور واریز تا به موجب آیین‌نامه‌ای که براساس شاخص‌های توسعه‌نیافتگی سه‌ماه پس از لازم‌الاجراءشدن این قانون توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت کشور تهیه می‏شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد بین شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، اداره امور عشایر شهرستان (سهم مناطق عشایری) و روستاهای فاقد دهیاری (به حساب فرمانداری‌ها) توزیع گردد. 
واریز ۶۱۰ میلیارد تومان مالیات بر ارزش افزوده در دو سال به حساب شهرداری بندرعباس 
طبق اعلام معاون حقوقی و امور مجلس وزیر امور اقتصادی و دارایی ۴۸ هزار میلیارد تومان از محل عوارض مالیات بر ارزش افزوده در پنج ماهه نخست امسال به شهرداری ها و دهیاری ها پرداخت شده است.
برای اینکه این موضوع برای شما بیشتر روشن شود باید این را بگوییم که طبق اعلام مدیرکل امور مالیاتی استان هرمزگان، در سال ۹۹ حدود ۱۳۰ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۸۰ میلیارد تومان مالیات بر ارزش افزوده به حساب شهرداری بندرعباس واریز کرده است.
بنابراین باید بگوییم پایدارترین درآمد شهرداری شهر ما همین مالیات بر ارزش افزوده است اما متأسفانه بخش عمده‌ای از آن صرف پرداخت حقوق پرسنلی می‌شود که مازاد بر نیاز شهرداری جذب شده اند. 
فرار مالیاتی، خیانتی به کشور در جنگ اقتصادی 
با توجه به روشن‌شدن اهمیت مالیات و لزوم پرداخت آن و نقشی که در توسعه جامعه دارد اما یکی ار بلایای جامعه ما، بحث فرار مالیاتی است، بحثی که امروزه در برخی صنوف به تلاشی فراگیر تبدیل شده است، مسئله‌ای که در سال ۱۴۰۰ طبق اعلام رئیس سازمان امور مالیاتی کشور بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان بود و شاید یکی از اقشاری که مقاومت بسیاری برای پرداخت مالیات از خود نشان دادند قشر پزشکان بود، قشری که شاید شاید بیشترین درآمدها را داشته باشد.
با توجه به اینکه دولت سیزدهم با هدف افزایش درآمدهای مالیاتی تمام تراکنش‌های کارتخوان‌ها را شامل مالیات کرده است، امروزه متأسفانه در برخی از صنوف مشاهده می‌شود که مغازه‌داران از روش‌های نامتعارفی مانند اصرار بر دریافت پول نقد، اعلام خرابی دستگاه‌کارتخوان، الزام  کارت به کارت هزینه خرید به شماره کارت شخص ثالث استفاده می‌کنند و از این طریق در تلاش هستند سهم ناچیزی که باید از درآمدهایشان برای آبادانی کشور خود که در همه جای دنیا مرسوم است، ممانعت کنند،در حالی که تمام خدماتی که از محل کسب گرفته تا محل زندگی دریافت می‌کنند از محل مالیات است، نظافتی که در این محل زندگی و کسب آن‌ها می‌شود، خیابانی که در آن تردد می‌کنند، بازاری که ساخته شده و درآمدهای آن‌ها را افزایش داده و ... از محل همین مالیات‌ها تامین می‌شود. 
شاید یکی از ابتدایی‌ترین پیامدهایی که فرار مالیاتی در شرایط جنگ اقتصادی بر کشور تحمیل می‌کند کسری بودجه است و ‌کسری بودجه هم ام المصائب اقتصاد کشور است که موجب می‌شود دولت‌ها مجبور شوند برای اینکه بتوانند مخارج خود را تامین کنند اقدام به چاپ پول بدون پشتوانه کنند و تورم در جامعه بالا‌تر برود.
به نظر می‌رسد در رابطه با بحث مالیات بایستی یک فرهنگسازی و آگاهی‌بخشی وسیع در جامعه انجام شود تا با تشدید نظارت‌ها مردم نیز با اطلاع از فایده‌های آن بعنوان یک بازوی نظارتی در این حوزه ورود کنند.