دریای اندیشه

علی ستاری

این روزها با نزدیک شدن به برگزاری سیزدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری اهمیت انتخاب اصلح بیش از پیش نمایان می شود چرا که شاید انتخاب اصلح تنها راه نجات کشور از وضعیت موجود باشد که آه از نهاد مردم بلند کرده است و به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی و سیاسی آخرین فرصت برای برگرداندن کشور به ریل اصلی و توسعه است اما چه توسعه ای؟ توسعه ای که همراه با آن مردم نیز از رفاه برخوردار شوند نه توسعه ای که به زعم برخی سیاست گذاران چنانچه زیر چرخ های آن استخوان مردم نیز له شود اشکالی نداشته باشد.
1-سعه ی صدر
 قرآن کریم همواره بر لزوم انتخاب اصلح تاکید کرده اند و ما در این گزارش می خواهیم صرف نظر از معرفی مصداق به تبیین شاخصه های انتخاب اصلح در منظومه ای که قرآن کریم و روایات اسلامی ترسیم کرده است بپردازیم.
اولین شاخصه ای که رئیس جمهور یا مدیر اجرایی ارشد که بایستی بر مردم امور مردم سیاست گذاری کند بایستی داشته باشد سعه صدر است.
سعه صدر در لغت نامه فارسی دهخدا به  گشادگی سینه، دریادلی، قابلیت بردباری و شکیبایی و تحمل در سختی ها معنا شده است شاید معروف ترین آیه ای که در این باره شنیده ایم آیه 25 سوره طه است که در آن آمده است قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي خدایا به من شرح صدر عطا فرما اما شاید دقت در شان نزول این آیه برای ما راهساز تر باشد.
این آیه در مورد زمانی سخن می گوید که خداوند تبارک و تعالی حضرت موسی(ع) را برای جلوگیری از طغیان فرعون و پیامبری و رهبری مردم به مصر مامور می کند؛ حضرت موسی کلیم الله زمانی که می خواهد راهی سفر به مصر و مقابله با فرعون شود اولین چیزی که از خداوند طلب می کند سعه صدر است؛ سعه صدر برای کسی که می خواهد به امور مردم رسیدگی کند بسیار حائز اهمیت است در واقع سعه صدر حاکم و رئیس جمهور باعث می شود که مردم بیشتر متوجه او شوند و در ناملایماتی ممکن است برای جامعه پیش بیاید مدیر اجرایی تدبیر امور را از دست ندهد از طرفی نیز حضرت مولی الموحدین امیرالمومنین علی علیه السلام که زلال ترین نوع حکومت را به نمایش بشریت گذاشته است می فرمایند آلَةُ الرِّئاسَةِ سِعَةُ الصَّدرِ ؛ یعنی ابزار ریاست سعه صدر است.
2-حلم و توانایی تحمل تفکرات مخالف
حلم، بردباری و شکیبایی دومین شاخصه ای است که طبق آیات و روایات برای رئیس جمهور و کسی که می خواهد امور جامعه را در دست بگیرد برداشت می شود امیر المومنین علی علیه السلام در این باره می فرمایند: الحِلمُ رأسُ الرِّئاسَةِ بردباری راس ریاست است، چنانچه مدیر اجرایی و رئیس جمهور از حلم بر خوردار نباشد می تواند کشور را با مشکلات بسیاری روبرو کند و کشور با دو قطبی و حتی چند قطبی هایی تشکیل دهد چرا که هر رئیس جمهور از منتقدین و مخالفینی بر خوردار است و این مخالفین و منتقدین قطع به یقین انتقادات و مخالفت های خود را با مقام اجرایی مطرح خواهند کرد در صورتی که رئیس جمهور صبر و شکیبایی کافی را به خرج ندهد ممکن است در کشور به تنش زایی با مخالفین و منتقدین دامن بزند و جامعه را از مسیر اصلی خود منحرف کند.
رئیس جمهور باید توانایی تحمل تفکرات مخالف خود را داشته باشد چرا که قرآن کریم در آیه 118 سوره هود می فرماید: 
وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ؛ و اگر پروردگارت می‌خواست، همه مردم را یک امّت (بدون هیچ گونه اختلاف) قرار می‌داد؛ ولی آنها همواره مختلفند؛ از این بر می آید که اختلافات در دین، مذهب، قومیت، نحوه اجرا و تفکرات به خواست خدا بوده است و همواره از بین این اختلافات برکاتی نیز به وجود می آید قطعا هر تفکری ولو اینکه مخالف تفکرات یک جریان سیاسی یا یک رئیس جمهور باشد  فوایدی نیز دارد و رئیس جمهور در صورتی حلم و تحمل خود را افزایش دهد می تواند از فواید جریان های مختلف نیز برای اداره کشور استفاده کند.
3-استقامت
سومین شاخصه مهمی که رئیس جمهور و یک مدیر اجرایی که می خواهد انتخاب اصلح مردم باشد باید داشته باشد استقامت است؛ قرآن کریم در آیه 186 سوره آل عمران گوشزد می کند که خداوند مردم را با مال و جان آزمایش خواهد کرد و قطعا این آزمایش های الهی برای کسی مسئول امور بیش از 80 میلیون ایرانی شده است به مراتب سخت تر خواهد بود لذا متصدی امور مردم بایستی توان استقامت در برابر این سختی ها و آزمایشات که ممکن است فشار های سیاسی جریان های مخالف، فشار های مردمی ، فشار های بین المللی، مخاطرات طبیعی و آسیب های اجتماعی باشد استقامت کند و در این راه نیز در کنار مردم بماند استقامت فقط دعوت مردم به صبر نیست بلکه استقامت در برابر فشارهای سیاسی اجرای طرح های مناسب برای از اشتباه درآوردن مخالفین، در برابر فشارهای مردمی جامه اثر پوشاندن به مطالبات مردمی، در برابر آسیب های اجتماعی تلاش موثر برای برطرف کردن آن ها و در برابر مخاطراتی مانند سیل و زلزله در کنار مردم بودن و جبران خسارات آن ها است.
4-هوشیاری
امیر المومنین علیه السلام در حدیثی گهر بار می فرمایند؛ مِن أماراتِ الدَّولَةِ اليَقظَةُ لِحِراسَةِ الاُمورِ ؛ از دلایل بقای دولت بیداری آگاهی وهوشیاری در حفظ و حراست امور می‌باشد ؛ دولت ها در تمام جوامع وظیفه دارند از منافع مردم حراست و پاسبانی کند اینکه بالاترین مقام اجرایی یک کشور صبح جمعه از اجرای یک تصمیم در کشور مطلع شود عین تغافل است و اینکه در تصمیم گیری ها جنبه های مختلف مسیله اعم از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی، بار روانی و ... یک موضوع مورد بررسی قرار نگیرد با اصل هوشیاری در تناقض است و کشور و دولت را به سوی غفلت و ایجاد سایر مشکلات سوق می دهد این غفلت طبق حدیثی دیگر از مولا امیرالمومنین علیه السلام موجب می شود موفقیت ها به پایین ترین حد خود برسند.
5-پشتکار و سعی و کوشش
دیگر شاخصه یک مدیراجرایی کارآمد پشتکار داشتن و تلاشگر بودن وی است؛ شاید علت اصلی ای که مقام معظم رهبری(مدظله العالی) تلاش برای روی کار آمدن دولت جوان و حزب الهی را مطرح کردند همین موضوع باشد؛ دولتی ای که از بدنه و تفکرات جوانی برخوردار باشد می تواند علاج مشکلات کشور باشد چرا که شاخصه اصلی جوانان پشت کار بالا داشتن و دارا بودن روحیه سعی و تلاش است چیزی که در 8 سال دفاع مقدس به خوبی به نمایش گذاشتند و با اتکا به همین جوانی،سعی، تلاش و پشتکار به موفقیت های بسیاری دست یافتند و دنیا را حیرت زده کردند و یا بعد از انقلاب موفقیت هایی که در حوزه علم، فناوری، دفاع و ... به دست آمد بر اساس همین مدنظر قرار دادن همین موضوعات بود.
6-دشمن ستیزی 
ششمین شاخصه که در اینجا بعنوان شاخصه رییس جمهور اصلح از منظر قرآن کریم و روایات مورد بررسی قرار می دهیم دشمن ستیزی است.
قرآن کریم در آیه 22 سوره مجادله می فرماید: لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ؛ هرگز مردمی را که ایمان به خدا و روز قیامت آورده‌اند چنین نخواهی یافت که دوستی با دشمنان خدا و رسول او کنند هر چند آن دشمنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشان آنها باشند.
لذا رئیس جمهور اصلح بایستی دشمن ستیز باشد چرا که خوشبینی به دشمن می تواند کشور را با چالش های بسیاری روبرو کند مسئله ای هم اکنون نیز شاهد آن هستیم تمام ظرفیت های کشور در 8 سال گذشته به مذاکره با دشمن و خوشبینی به آن گره زده شد صرف نظر از اینکه دشمن هیچ گاه به فکر منفعت رساندن به دشمن خود نیست همانگونه که قرآن کریم به صراحت آن را در آیه120 سوره بقره مطرح کرده و فرموده است وَلَنْ تَرْضَى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ  قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ ؛ هرگز یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد مگر آنکه پیروی از آیین آنها کنی. بگو: راهی که خدا بنماید به یقین راه حق تنها همان است؛ و البته اگر از میل و خواهش آنها پیروی کنی بعد از آنکه طریق حق را دریافتی، دیگر از سوی خدا یار و یاوری نخواهی داشت.
رئیس جمهور اصلح ار دید قرآن و معصومین شاخصه های دیگری نیز دارد که ما در اینجا به بیان همین 6 مورد بسنده می کنیم و امیدواریم این مطلب بتواند کمک شایانی در انتخاب اصلح به مردم داشته باشد.