دریای اندیشه

سرمقاله  اختصاصی:
شاخص NEED در ایران فاجعه‌ای که آینده را کاملا می‌تواند نابود کند 
علی ستاری

به گزارش روزنامه دریای اندیشه، امروزه اشتغال و نیاز به کسب و پیشه به جهت نقشی که در تامین معاش خانواده‌ها دارد از اهمیت فراوانی برخوردار است، اهمیتی که عدم وجود آن پیش‌زمینه‌ای بزرگ برای بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، روانی و ... است و مشکلات عدیده‌ای را ایجاد می‌کند که موجب می‌شود در بلندمدت مسیر جامعه کاملا منحرف و به سوی دیگری برود و حتی شاهد باشیم ارزش‌ها و هنجارهای جامعه هم مورد تغییر و تحول قرار گیرد.
خداوند متعال در آیه ۳۹ سوره نجم می‌فرماید: «وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ و این‌که براى انسان جز حاصل تلاش او نیست» و نیز در روایات اسلامی کار و تلاش برای تأمین مخارج زندگی، به منزله جهاد در راه خدا و پاداش بالاتر از جهاد دارد.
همچنین در آیه ۷۸ سوره غافر آمده است: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِّن قَبْلِکَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَیْکَ وَمِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَیْکَ وَمَا کَانَ لِرَسُولٍ أَنْ یَأْتِیَ بِآیَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا جَاء أَمْرُ اللَّهِ قُضِیَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِکَ الْمُبْطِلُونَ؛ و مسلماً پیش از تو فرستادگانى را روانه کردیم برخى از آنان را [ماجرایشان را] بر تو حکایت کرده‏‌ایم و برخى از ایشان را بر تو حکایت نکرده‏‌ایم و هیچ فرستاده‌‏اى را نرسد که بى‏‌اجازه خدا نشانه‌‏اى بیاورد پس چون فرمان خدا برسد به حق داورى مى‏‌شود و آن‌جاست که با طل‏کاران زیان مى‏‌کنند» که کلمه «مبطلون» در این‌جا به‌معنای پیروان باطل و افراد ولگرد و بیکار است.
خداوند متعال در آیه هفت سوره شرح می‌فرماید: «فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ؛ پس چون فراغت‏ یافتى به طاعت درکوش» که در این آیه خداوند به پیامبر اکرم(ص) به‌عنوان الگو، تلاش مستمر و پیگیر را در زندگی، گوشزد می‌کند. 
با توجه به این آیات و روایات یکی از معروفات مهمی که باید در یک جامعه اسلامی ترویج شده باشد بحث اشتغال است یا به تعبیر دیگر جامعه‌ای که اسلامی باشد اصلا بیکاری نباید در آن راهی داشته باشد چرا که الگوی تمام عیار حکومت‌داری در جامعه اسلامی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام است که همواره به کار و تلاش و مجاهدت می‌پرداخت و نخلستان‌هایی را ایجاد و چاه‌های آبی را حفر می‌کرد که منفعت آن‌ها به کل جامعه می‌رسید و روایات بسیاری از سخت‌مشغول کار بودن ائمه در منابع به دست ما رسیده است.
اما شرایط امروز جامعه به طوری پیش می‌رود که ایجاد اشتغال یکی از شئون حاکمیت شده است و دولت وظیفه پیدا کرده است که برای مردم شغل ایجاد کند چرا که قوانین بازار کار توسط دولت‌ها مشخص می‌شود و برای ورود مردم به بازارکار بایدها و نبایدهایی توسط دولت‌ها ایجاد شده است و همین امر موجب می‌شود که اختیار بسیاری از مشاغل در دست دولت باشد.
امروز یکی اصلی‌ترین درگیری‌های جامعه ما در مسائلی است که شاید د کنار دیگر مشکلات اساسی جامعه یک در برابر ۱۰ هم نیستند، مسائلی که هر از گاهی یکی از آن‌ها خود را به صدر درگیری‌های افکار عمومی می‌کشاند؛ از ورود بانوان به ورزشگاه‌ها تا حجاب و گشت ارشاد؛ به جرات می‌توان گفت اگر جامعه ما از لحاظ اشتغال در جایگاه مناسبی وجود داشت هیچ‌گاه اذهان عمومی درگیر این مسائل غیراساسی نمی‌شد، عملا امروز افراد بیکار جامعه به خصوص جوانان بخش عمده زمانی که در اختیار دارند را در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، شبکه‌هایی که به نوعی شکارگاه افراد بیکاری است که به دلیل فشارهایی که از سوی دیگر ابعاد بیکاری متحمل می‌شوند سریع در جریانات مختلف جهت‌گیری داده می‌شوند.
این روزها انتشار آمار NEET در کشور به خوبی گواه بر این مدعی است که چرا اذهان جامعه ما به راحتی در مسائل غیر اساسی جهت‌دهی می‌شود.
در سال‌های اخیر سازمان بین‌المللی کار، به منظور درک بهتر وضعیت بازار کار جوانان، شاخصی طراحی کرده  است. این شاخص با عنوان NEET بوده جوانان غیرشاغلی را در برمی‌گیرد که مشغول تحصیل یا مهارت‌آموزی نیستند (Not in Education, Employment, or Training). در واقع شاخص NEET بیانگر سهم جوانان بیکار و غیرفعالی است که نه درحال تحصیل هستند و نه به کسب مهارت مشغول‌اند. بنابراین NEET هم جوانان بیکار و هم جوانان غیرفعالِ غیرمحصل را شامل می‌شود. 
گروه‌های مختلفی در جمعیت NEET قرار می‌گیرند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: جوانان بیکار کوتاه‌مدت و بلندمدت، جوانان بیمار، جوانانی با مسئولیت خانوادگی مثل نگهداری از سالمندان یا کودکان و جوانان بی‌قید و تنبل. در واقع هر جوانی که بیکار است یا قادر به کار کردن نیست و یا یه دلیل ناتوانی از پیدا کردن شغل مناسب و یا تنبلی نه کار می‌کند و نه ادامه تحصیل می‌دهد و نه مهارتی کسب می‌کند جز جمعیت NEET قرار می‌گیرد، طبق داده‌های آماری وزارت کار و رفاه اجتماعی در دهه ۹۰ این شاخص نسبتا باثبات بوده و بین ۳۰ تا ۳۵ درصد جوانان کشور جزء جمعیت NEET بوده‌اند.  این در حالی است که بررسی داده‌های آماری سازمان بین‌المللی کار (ILO) نشان می‌دهد نرخ NEET در کشورهای توسعه‌یافته در بازه ۲ تا ۱۰ درصد است وکشورهای آفریقایی صدرنشین کشورهای با بیشترین نرخ جوانان NEET هستند. بر اساس این گزارش در سال ۲۰۱۹ میلادی ۲۷.۹ درصد از جوانان در کشور نه شاغل بوده‌اند و نه در حال تحصیل و مهارت آموزی و در جمعیت NEET  قرار داشته‌اند.  این شاخص برای زنان کشورمان وضعیت به مراتب بدتری از مردان دارد بطوریکه این نرخ در سال مذکر برای مردان ۱۵.۹ و برای زنان ۴۰.۴ درصد بوده است اما جای بسی تاسف دارد که در تازه‌ترین آماری که از شاخص NEET  در ایران منتشر شده است این شاخص به ۷۷ درصد در ایران رسیده است یعنی ۷۷ درصد جوانان نه شاغلند نه محصل!گرچه گفته می‌شود این آمار با شواهد قبلی سازگار نیست؛ اما با اتکا به این آمار ایران در سطح جهان  رتبه اول NEET در جهان را به خود اختصاص می‌دهد و این یعنی یک فاجعه برای جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم.  
افزایش شاخص NEET در کشور یعنی کشور در آینده‌ای نه چندان دور به یک کشوری با بیکاران بدون تخصص و مهارت تبدیل می‌شود و این یعنی هر آنچه که از آن می‌ترسیدیم دوباره به سرمان خواهد آمد و این یعنی مرگ موجودیت یک ملت و بازگشت به دوران قاجار و پهلوی !
متاسفانه در سال های اخیر گام هایی در کشور برداشته می شود که قطعا موجب خواهش شد اختلاف طبقاتی در بحث آموزش، مهارت و اشتغال افزایش خواهد یافت چرا که سیاست های وزارت آموزش و پرورش بیشتر به سوی خصوصی سازی رفته است و همین روند در آموزش فنی و حرفه ای نیز در حال طی شدن است و وضعیت دانشگاه ها هم که با میزان فارغ التحصیلان بیکاری که روی دست جامعه گذاشت است مشخص است.