دریای اندیشه

یری کرونا، اتحادیه اروپا، آمریکا را از لیست کشورهای بی خطر خارج کرد و به مسافران آمریکایی اجازه ورود به خاک اتحادیه اروپا را نداد. هر چه هم گفتند که این تصمیم دلایل سیاسی ندارد، اما سخت بتوان باور کرد. 

ترامپ با اتحادیه اروپا در مسائل بیشمار سیاسی، فرهنگی، امنیتی، اقتصادی و محیط زیستی اختلاف دارد. از آن جمله می توان به خروج از معاهده پاریس و تهدید به خروج از ناتو اشاره کرد. ترامپ به اتحادیه اروپا نه به عنوان یک متحد یا حتی شریک، که به عنوان یک رقیب نگاه می کند. 

به همین دلایل عجیب نیست که نهادهای اتحادیه اروپا و کشورهای عضو امیدوار باشند که جو بایدن برنده انتخابات باشد. بایدن تمایل بیشتری به چند جانیه گرایی دارد و گفته می شود مخالف جنگ اقتصادی و نبرد تعرفه ها بر علیه اتحادیه اروپاست. 

با این حال حتی در صورت برنده شدن بایدن هم بعید است روابط اتحادیه اروپا و آمریکا به سطح قبلی برگردد. اروپایی ها هرگز مطمئن نخواهند بود که چهار سال بعد، فردی رادیکال تر از ترامپ رئیس جمهور نشود. 

اکنون اروپا از نظر استراتژیک در یک دوراهی قرار دارد. از طرفی تمایل دارد با چین روابط تجاری گسترده تری برقرار کند. از سوی دیگر امیدوار است با ظهور چین به عنوان رقیب اصلی آمریکا و شکل گرفتن یک قطب بندی جدید بتواند بار دیگر جای خود را به عنوان یک سوگلی در قلب آمریکا باز کند. در واقع یک دشمن بزرگ است که می تواند یک رقیب را به دوست تبدیل کند. 

اما از سوی دیگر بعید است که سیاست فعلی آمریکا بدون صدمه زدن به تمامیت اتحادیه اروپا خاتمه یابد. هفته گذشته آشکار شد که سفیر آمریکا در هلند، پیت هوکسترا (Pete Hoekstra)  در محل سفارتخانه میزبان یکی از احزاب راستگرای افراطی و ضد مهاجر هلند بوده است. در سفر نخست وزیر مجارستان، «ویکتور اوربان» به واشنگتن، وی مورد استقبال دوستانه ترامپ قرار گرفت. اوربان به طیف راستگرای سیاستمدارن اروپایی تعلق دارد و سایستهای افراطی او در زمینه دادگاه ها، دانشگاه ها و بانک مرکزی مورد انتقاد اتحادیه اروپا بوده است. 

اتحادیه اروپا در مورد مسائل متعددی با ترامپ اختلاف نظر دارد. از جمله موضع سخت و بی گذشت ترامپ علیه ایران همواره برای آنها غیرقابل درک بوده است. دولت آمریکا در دوره ترامپ از هیچ عملی برای سنگ روی یخ کردن اتحادیه اروپا دریغ نکرد. در مسائلی مانند خروج یکجانبه از برجام و یا انتقال سفارتخانه به بیت المقدس بدون مشورت با اروپا عمل کرده است. دولت ترامپ همچنین به طور آگاهانه در تلاش است تا با نادیده گرفتن موجودی به نام اتحادیه اروپا، با کشورهای اروپایی به طور تک تک وارد معامله و تنظیم قرارداد شود. کاری که می تواند یکپارچگی اتحادیه اروپا را تضعیف کند. 

به طور کلی تصور عمومی در اروپا این است که دیگر نمی توان به آمریکا اعتماد کرد و این بی اعتمادی حتی با کنا رفتن ترامپ نیز درمان نخواهد شد. یک دیپلمات آلمانی بدون ذکر نام به سی ان ان می گوید "در آلمان گفتگوی داخلی بزرگی بر سر اینکه آیا حتی با برنده شدن بایدن هم دیگر می توان با آمریکا همکاری کرد یا نه در جریان است. چرا که آنها دیگر خیلی غیرقابل اعتماد هستند." اعتمادی که آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم با هزینه و صرف وقت زیاد مانند طرح مارشال و یا سخنرانی تاریخی کندی در برلین غربی بدست آورده بود به سرعت از بین رفته است. 

از دید دیپلمات‌ آلمانی و همکاران اروپایی آنها در بروکسل، اکنون سیاست خارجی آمریکا بیشتر مولود واقعه یازده سپتامبر و نبرد علیه تروریسم است تا جنگ جهانی دوم. به همین دلیل اروپا دیگر جایگاه خاصی در سیاست خارجی آمریکا، متفاوت از بقیه ملل ندارد. 

اروپا ممکن است تصور کند که می تواند از فرصت بدست آمده برای شکل دادن به یک سیاست مستقل از آمریکا استفاده کند. اما فرار از حوزه نفوذ سیاسی آمریکا برای اروپا بدون دادن هزینه سنگین ممکن نخواهد بود و بعید است پس از دادن این هزینه دیگر اروپای متحد و یکپارچه ای باقی مانده باشد.

اما ماجرا در انگلیس که به تازگی از اتحادیه اروپا خارج شده متفاوت است.

اواسط سپتامبر سال جاری، نزدیک به دو هفته پیش، جو بایدن، به بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس یادآور شد که دنیا در حال نظاره رفتار او در قضیه برگزیت است. او در توئیت خود نوشت "ما نمی توانیم اجازه دهیم توافق «جمعه نیک» (جمعه صلیب) قربانی برگزیت شود." 

وی در ادامه هشدار داد "هرگونه توافق تجاری بین آمریکا و انگلیس باید مشروط به معتبر شمردن این توافق و جلوگیری از بازگشت مرزهای سخت باشد." 

طبق توافق سال ۱۹۹۸ «جمعه نیک» انگلیس و جمهوری ایرلند جنوبی توافق کرده اند کنترل مرزی بین شمال و جنوب ایرلند را متوقف کنند. احزاب استقلال طلب ایرلند شمالی با این شرط بود که آتش بس و خاتمه دادن به خشونت ها را پذیرفتند. نبود کنترل مرزی یا به عبارتی «مرز سخت» در حالی که دو کشور ایرلند جنوبی و انگلیس هر دو عضو اتحادیه اروپا بودند عملی بود. اما با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا تکلیف این مرز نامعلوم است و به همین ترتیب آینده توافق جمعه نیک. 

در پیشبرد توافق صلح در ایرلند شمالی، آمریکا نقش مهمی داشت. مذاکرات با وساطت آمریکا پیش رفت و حتی در مراسم امضای توافقنامه، نماینده رسمی کلینتون در جلسه حاضر بود. سیاستمداران آمریکایی به دلیل حضور جمعیت پرشمار مهاجران ایرلندی در این کشور و به دلیل سابقه مشابه استقلال طلبی خود آمریکا از پادشاهی انگلیس، به طور سنتی نسبت به موضوع ایرلند شمالی علاقه مند بوده و کم و بیش طرفدار موضع جمهوری ایرلند هستند. جو بایدن به عنوان فرزند یک خانواده کاتولیک ایرلندی از این قاعده مستثنی نیست. 

در اظهار نظر دیگری، سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا، نانسی پلوسی به تازگی در هشدار مشابهی به دولت انگلیس یادآور شده است که در صورت محترم نشمردن معاهده صلح ایرلند شمالی، انگلیس قادر نخواهد بود روی قراردادهای تجاری با آمریکا حساب کند. «الیوت انگل» نماینده دموکرات از نیویورک در مجلس نمایندگان آمریکا نیر در روزهای گذشته گفته است "کنگره آمریکا از هیچ توافق تجارت آزاد بین انگلیس و آمریکا در صورتی که انگلیس دستاوردهای توافق جمعه نیک را پایمال کند، حمایت نخواهد کرد."

این دیدگاه ها پس از آن بیان شد که دولت بوریس جانسون اعلام کرد برای پیشبرد مذاکرات با اتحادیه اروپا ممکن است برخی تعهدات بین المللی خود را زیر پا بگذارد. یک عضو کابیه انگلیس در پارلمان این کشور به صراحت گفت که طرخی که دولت در دست تصویب دارد می تواند "ناقض قوانین بین المللی" باشد. وضع طوری است که وبسایت «بریت بایت» که طرفدار دیدگاه های ترامپ است از بایدن با صفت «ضد انگلیسی» یاد می کند. به گزارش همین وبسایت، بوریس جانسون معتقد است که جو بایدن از سر ناآگاهی از جزئیات مذاکرات بین انگلیس و اتحادیه اروپا است که این سخنان را گفته است. 

در سوی دیگر ترامپ و نه لزوماً همه جمهوری خواهان، طرفدار برگزیت هستند. ترامپ در موارد متعدد از تصمیم مردم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا ستایش کرده است. ترامپ روابط دوستانه ای با بوریس جانسون و همچنین معمار برگزیت، نایجل فاراژ دارد. به همین دلیل دور از انتظار نیست که دولت فعلی انگلیس و به ویژه بوریس جانسون مشتاق پیروزی ترامپ باشند. 

البته از بوریس جانسون بعید نیست که در صورت پیروزی جو بایدن در چرخشی ۱۸۰ درجه ای خود را دوست گرمابه و گلستان او معرفی کند. مشابه کاری که پس از پیروزی غیره منتظره ترامپ کرد. 

دوستی جانسون با ترامپ ازلی نبوده است. در سال ۲۰۱۵ هنگامی که بوریس جانسون شهردار لندن بود و ترامپ یک شهروند عادی و نامزد ریاست جمهوری، جانسون ترامپ را «بی عقل» خوانده بود. 

وی پس از اظهار نظر ترامپ مبنی بر اینکه برخی محله های لندن به حدی خطرناک است که حتی پلیس هم جرأت ورود به آنها را ندارد گفته بود "جهل این مرد او را به فردی نامناسب برای تصاحب دفتر رئیس جمهور تبدیل می کند." 

با این حال جانسون پس از پیروزی ترامپ بلافاصله موضع خود را عوض کرد تا جایی که ترامپ او را دوست خود نامیده و بارها از شایستگی های او ستایش کرده است. حتی در انتخابات انگلیس به صراحت از پیروز شدن بوریس جانسون حمایت نمود. بنابراین علاقه این دو را نباید یک علاقه فردی و شخصی به حساب آورد. آنچه آنها را به هم نزدیک می کند اشتراک نظر در بارو به برتری نژاد سفید، اسلام‌هراسی و اروپا ستیزی است. 

در نهایت به نظر می رسد که با توجه به نزدیکی انگلیس به سیاست‌های درازمدت آمریکا، حتی با برنده شدن بایدن نیز انگلیس آماده همکاری با آمریکا باشد. در جهت عکس، اتحادیه اروپا حتی با برنده شدن بایدن نیز نمی‌تواند دیگر به اندازه قبل به آمریکا نزدیک شود.