دریای اندیشه

یک کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل با اعتقاد بر این که تلاش‌های آمریکا برای فعال سازی مکانیزم ماشه از نظر حقوقی به نتیجه‌ای نمی‌رسد، تصریح کرد: امروز عملاً تنها راهی که برای آمریکا باقی مانده این است که نوعی انسداد در شورای امنیت به وجود بیاورد، سپس به صورت یک‌جانبه اعلام کند که از نظر واشنگتن قطعنامه‌های تحریمی پیش از انعقاد برجام برقرار و لازم‌الاجرا شده‌اند.

ضا نصری

در واکنش به این موضوع  که آمریکا اقداماتی را برای فعال سازی مکانیزم ماشه علیه ایران آغاز کرده است، این اقدامات با مخالفت چین ، روسیه ، اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی مواجه شده است ، به نظر شما تلاش های آمریکا در این زمینه به چه نتیجه ای منجر می شود و چه عوامل مثبت و منفی در این روند موثر و تاثیرگذار هستند؟ گفت: تلاش‌های آمریکا از نظر حقوقی به نتیجه‌ای نمی‌رسد. از همین الان چین، روسیه و سایر کشورها علناً اعلام کرده‌اند نامه آمریکا به شورای امنیت را شکایت‌نامه (Notification) طبق تعریف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ نمی‌دانند. حتی بحث بر این بود که ریاست موقت شورای امنیت از توزیع این نامه - که وجاهتی در فرایند حل اختلاف برجام ندارد - میان اعضای شورای امنیت خودداری کند.

تنها راهی که برای آمریکا باقی مانده، ایجاد نوعی انسداد در شورای امنیت سازمان ملل متحد است 

 وی افزود:امروز عملاً تنها راهی که برای آمریکا باقی مانده این است که نوعی انسداد در شورای امنیت به وجود بیاورد، سپس به صورت یک‌جانبه اعلام کند که از نظر واشنگتن قطعنامه‌های تحریمی پیش از انعقاد برجام برقرار و لازم‌الاجرا شده‌اند. در این مقطع، دو قطب ایجاد خواهد شد: اکثریت قاطع دولت‌های جهان (از جمله همه اعضای باقی‌مانده برجام)  با این ادعای آمریکا مخالفت خواهند کرد و قطعنامه‌های تحریمی گذشته را الزام‌آور نخواهند دانست؛ و دولت‌ها و رژیم‌هایی که پذیرای موضع آمریکا خواهد بود. گروه دوم احتملاً متشکل از آمریکا، عربستان سعودی، اسرائیل و احیاناً‌ چند جزیره «سیاهی‌ لشگر» کوچک مانند میکرونزی، پالائو، جزایر مارشال و دومینیکن خواهد بود.

«سورپرایز اکتبر» جناح ترامپ در دو ماه آینده

نصری ادامه داد: قابل پیش‌بینی است که دولت آمریکا در ماه اکتبر - یعنی پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری - به بهانه اجرایی کردن (Enforcement) این قطعنامه‌ها، مبادرت به تشکیل یک ائتلاف کند و با تشدید تنش و تهدیدات نظامی احساسات ناسیونالیستی مردم آمریکا را برانگیزد و موقعیت انتخاباتی ترامپ را تقویت کند. به بیان دیگر،‌ این سناریو می‌تواند «سورپرایز اکتبر» جناح ترامپ در دو ماه آینده باشد.

چرایی افزایش جسارت برخی از کشورها در برابر دولت آمریکا ؟

 این تحلیل‌گر ارشد مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال  که فکر می‌کنید موضع دیگر اعضای شورای امنیت در این ارتباط چگونه خواهد بود؟ تحلیل تان از موضع گیری صریح تروئیکای اروپایی در این زمینه چگونه است با توجه به این که آن‌ها در بحث قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به مانند اکنون موضوع چندان صریحی نگرفتند و به دادن رای ممتنع اکتفا کردند ؟ اظهار کرد : موضع سایر اعضای شورای امنیت و موضع تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا همسویی با موضع و تفسیر ایران از قطعنامه ۲۲۳۱ است. موضع ایران یک موضع حقوقی، اصولی، و ریشه‌ دوانده در حقوق بین‌الملل است که مخالفت با آن بدعت خطرناکی برای آینده شورای امنیت و به طور کلی‌تر برای مقوله دیپلماسی پایه‌گذاری خواهد کرد. در واقع، کشورهایی که افق دیدشان از مدت زمان زمامداری ترامپ فراتر می‌رود از رد مواضع اصولی ایران و همسویی با موضع غیرقانونی و نامتعارف ترامپ پرهیز خواهند کرد و  اگر تابه حال هم با احتیاط رفتار می‌کردند، به ظاهر الان با جسارت بیش‌تری جلوی آمریکا می‌ایستند. بخشی از این جسارت مربوط به قابلیت ایران در تسخیر افکار عمومی به نفع خود و استدلالات بسیار محکم حقوقی و منطقی است، بخشی از آن مربوط به افراط و لجام‌گسیختگی آمریکا در اتخاذ مواضع نامتعارف و غیرقانونی و بخشی دیگر مربوط به احتمالی است که برای پیروزی رقیب ترامپ در انتخابات قائل هستند. 

در ۷۰ سال گذشته، کم‌تر پیش آمده هم‌پیمانان فرا آتلانتیک، یکدیگر را این طور سنگ روی یخ کنند

 وی تاکید کرد: در هر حال، ایستادگی آن‌ها( تروئیکای اروپایی ) در تاریخ متاخر سازمان ملل بی سابقه است. آمریکا برای اینکه القا کند شکایت‌نامه‌اش - آنطور که قطعنامه ۲۲۳۱ مقرر می‌دارد - پس از اتمام فرایند قانونی «حل اختلاف» در برجام تسلیم شورای امنیت شده، در نامه‌اش به «تلاش‌های انگلیس، ‌فرانسه و آلمان» در این راستا ارجاع داده است. انگلیس و فرانسه و آلمان هم در اعلامیه خود تاکید کردند شکایت‌نامه آمریکا مغایر با «تلاش‌»های آن‌هاست! در ۷۰ سال گذشته، هم‌پیمانان فرا آتلانتیک کم‌تر پیش آمده یکدیگر را اینطور سنگ روی یخ کنند!

دولت ترامپ همچنان نتوانسته از پس دستگاه دیپلماسی ایران بربیاید

 نصری در واکنش به این سوال که دیپلماسی ایران در  دورانی که در این ارتباط تصمیم گرفته می‌شود باید چگونه باشد و روند تلاش‌های صورت گرفته از سوی ایران را چطور ارزیابی می کند ؟ تصریح کرد : آمریکا و عربستان و اسرائیل و سرمایه‌گذاران ضد ایرانی در نیویورک و واشنگتن در سال‌های گذشته بدون اغراق میلیاردها دلار به ایجاد شبکه وسیعی‌ای‌ از بنگاه‌های روابط عمومی (PR firms)،‌ موسسات متخصص در امور مالی و بانکی، بنگاه‌های حقوقی (Law firms)،‌ لابی‌های توانمند در امر قانونگذاری و حتی سازمان‌های به ظاهر علمی اما با بازوهای امنیتی  معطوف کرده‌اند تا در کنار وزارت امور خارجه آمریکا و وزارت دارایی و سایر نهادهای ایالات متحده بتوانند از تمام ظرفیت‌های موجود در صحنه بین‌المللی - از جمله از سازوکارهای سازمان ملل و ابزاری که در اختیار دارند - علیه امنیت و تمامیت ایران استفاده کنند. در سوی دیگر، دیپلمات‌های ایران - که شاید حقوق‌شان با احتساب ریزش ارزش ریال ماهانه‌ به چند صد دلار هم نمی‌رسد - چنان با تدبیر و تخصص و هوشمند در مقابل آن‌ها عمل کرده‌اند که نه تنها در سه سال گذشته تمام تلاش‌های آمریکا برای استفاده از ظرفیت شورای امنیت علیه ایران عقیم ماند (از جمله در مورد فعالیت‌های موشکی کشور)، بلکه، امروز نماینده دولت آمریکا پس از دو شکست مفتضحانه در ظرف چند روز ، رسماً رفتار متحدین دیرینه خود را «به شدت ناامیدکننده»‌ می‌خواند و آقای پمپئو از اینکه دولت‌های اروپایی «با آیت‌الله‌های ایران» همسویی کرده‌اند ابراز تاسف می‌کند! یعنی با تمام این امکانات و حتی با تعویض و اخراج سه مشاور امنیت ملی، یک وزیر امور خارجه، یک نماینده ویژه ایران (برایان هوک) و شاید یک وزیر دیگر (پمپئو) در آینده، دولت ترامپ همچنان نتوانسته از پس دستگاه دیپلماسی ایران بربیاید.

آغاز یک روند تاریخی در شورای امنیت سازمان ملل متحد

این تحلیل گر ارشد مسائل بین‌الملل ، در پاسخ به این پرسش که عده ای روند تحولات اخیر در شورای امنیت سازمان ملل متحد را روندی تاریخی عنوان کرده اند که در این شورا سابقه نداشته است نظر شما در این ارتباط چیست؟ تصریح کرد : موافقم. در تمام دوران جنگ سرد - که بخش عمده‌ای از قرن بیستم در آن طی شد - به ندرت اعضای متعلق به قطب غرب با آمریکا در صحن علنی سازمان ملل مخالفت می‌کردند. پس از فروپاشی شوروی نیز عمده‌ترین صحنه تقابل نسبی چند کشور غربی با آمریکا در ماجرای طرح حمله نظامی ایالات متحده آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ بود که «فرانسه» پیشتاز مخالفت با آن شد و بلافاصله پس از آغاز حمله نظامی موضعش را به نفع واشنگتن تعدیل کرد و حتی ژاک شیراک (رئیس‌جمهور وقت فرانسه) برای دلجویی از جرج بوش به واشنگتن رفت و اظهار ارادت کرد.

نصری تاکید کرد: هیچ مورد دیگری سراغ ندارم که تمام کشورهای اروپایی اینگونه یک‌صدا - آن هم به صورت تحقیرآمیزی - با دولت آمریکا برخورد کرده باشند.