دریای اندیشه

ایوب زارعی از شهرداران جوان هرمزگانی است که در دوران مدیریت خود در شهرداری بندرکنگ به موفقیت‌های چشمگیری به ویژه در احیای بافت تاریخی بندرکنگ دست پیدا کرده است. طرحی که طی 8 سال آهسته و پیوسته اجرا شد و به مجامع جهانی راه یافت. تا جایی که باعث شد بندرکنگ در فهرست موقت شهرهای جهانی قرار گیرد و نگاه های معطوف این شهر تاریخی هرمزگان گردد.به مناسبت روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها میزبان شهردار سابق شهر کنگ بودیم که اخیرا به عنوان سرپرست مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منطقه آزاد قشم منصوب شده است. طی دو ساعت گفت و گوی صمیمانه در رابطه با آنچه که در بندرکنگ طی دوران تصدی او بر شهرداری گذشته است انجام شد که مشروح آن پیش روی شماست.
گفتگوی اختصاصی:
علی ستاری / امیرحسین حیدری

باید یاد بگیریم چگونه از ثروت فرهنگی خود برای توسعه اقتصادی و گردشگری استفاده کنیم 
بندرکنگ یکی از بنادر باستانی و تاریخی خلیج فارس است و شهرهای تاریخی نیاز به یک ظرافت خاصی در  برنامه‌ریزی و مدیریت شهری دارند که نسبت با سایر شهرها متفاوت است و بندرکنگ بندر دریانوردی است و همگان این شهر را به واسطه دریا و دریانوردی می‌شناسند.  حدود ۵۸ هکتار از بافت تاریخی بندرکنگ در سال ۸۱ ثبت ملی شد، اما ثبت ملی شدن تا اینکه ما به این درک و آگاهی برسیم که قرار نیست کسی از  آسمان بیاید و  برای ما  کاری انجام دهد  خیلی فرق دارد ( این یعنی همان فرهنگ سازی) خودمان باید بتوانیم دانش خود را نسبت به دارایی‌هایی که داریم بالا ببریم و یاد بگیریم چگونه باید از ثروت فرهنگی خود، هم برای حفظ و نگهداری این ثروت و هم در راستای توسعه اقتصادی و گردشگری استفاده کنیم. 
گام اول برای توسعه ؛ تلاش برای تغییر نگاه مردم نسبت به شهرداری 
سفری به اتفاق شهرداران سراسر استان هرمزگان در  سال ۹۳ به کشور ترکیه داشتیم و در این سفر ،بنده شهر  استانبول و وضعیت صنعت گردشگری آن را مورد بررسی قرار دادم و همین امر موجب شد که چندین مسئله و چالش در ذهنم ایجاد شود که بایست پاسخی برای آنها می یافتم. یکی از چرایی‌هایی که برای من ایجاد شده بود این بود که چرا عمدتا مردم  از شهرداری‌ها فاصله می‌گیرند و معمولا تا گرفتار نشوند به سراغ شهرداری نمی‌آیند . دومین چرایی که باید برای آن پاسخی درخور پیدا می‌کردم این بود که چرا شهرداری ها و شوراها با وجود اینکه برخواسته از آرای مردمی هستند با جامعه محلی خود تقابل پیدا می‌کنند و تصمیم گرفتم در شهرداری این مسائل را حل کنم تا نگاه مردم به شهرداری تغییر پیدا کند.

بافت تاریخی بندر کنگ گنجینه ای ارزشمند
کارهایی را در بندرکنگ در خصوص بهبود عبور و مرور، تامین نیروی متخصص و تامین ماشین آلات را از قبل آغاز کرده بودیم اما چرایی‌ها را باید در بافت تاریخی بندرکنگ که هسته اول شهر بود پاسخ می‌دادیم. لذا بررسی طرح تفصیلی شهر کنگ را در دستورکار قرار دادیم و مشاهده کردیم که در این طرح نگاه از بالا به پایینی به شهر وجود دارد که باعث می‌شود معماری، آداب و رسوم، بخشی از سنت‌ها و بخشی از ساختار فضایی و مدیریت ساختار اکولوژیک شهر از بین برود. همچنین متوجه شدیم که طرح تفصیلی کاملا در تقابل با شهری است که یک میراث جهانی و یک ثروت برای یک کشور است لذا برای حل این چالش با تعدادی از متخصصین سازمان میراث فرهنگی وارد مشورت شدیم و دنبال راهکار بودیم که بتوانیم این تضادها را از بین ببریم از این رو باتوجه به مشاوره متخصصان میراث فرهنگی لازم بود که ابتدا از وضع موجود در بندرکنگ اطلاع دقیق کسب کنیم و به همین منظور وارد همکاری با دانشگاه سیستان و بلوچستان شدیم و از دانشجویان حفاظت و مرمت این دانشگاه تیمی ۱۲ نفره را به شهر بندرکنگ آوردیم و آن‌ها کار استخراج تمام داده‌های بافت تاریخی این بندر را آغاز کرده و در اختیار ما قرار دادند، از اطلاعات موجود یک گزارشی تنظیم شد و همزمان با این امور، کارهای اجتماعی را نیز انجام می‌دادیم. 

باید نسبت به فرهنگ و دارایی‌های خود مومن شویم 
یک چالشی بین شهرداری‌ها و سازمان میراث‌فرهنگی وجود داشت که فقط مربوط به ما هم‌ نبود و همه جا وجود دارد و آن این بود که میراث فرهنگی به شهرداری‌ها اعتماد نداشت چرا که مبنای عمل شهرداری‌ها طرح تفصیلی بود و این طرح در تضاد با قوانین میراث‌فرهنگی قرار داشت. این مسئله باید حل می شد لذا ما برای دو باب از خانه‌هایی که میراث فرهنگی در بندرکنگ تملک کرده بود وارد مذاکره شدیم تا با اقدام صحیح و مرمت آن‌ها به میراث‌فرهنگی ثابت کنیم که ما میراث باستانی شهرمان را دوست داریم و به این درک و آگاهی رسیده‌ایم که میراث فرهنگی یعنی منبع و ما اگر این منبع را نابود کنیم دیگر هیچ چیزی نداریم.  پس با میراث‌فرهنگی تفاهم‌نامه ای را منعقد کردیم و طی آن دو خانه تاریخی را در راستای اهداف میراث فرهنگی مرمت و بازسازی کردیم و خانه هنرمندان و خانه صنایع دستی راه‌اندازی شد. 
هدف ما از مرمت خانه صنایع دستی این بود که اولا کودکان خود را درست آموزش دهیم و همه مکتب‌خانه‌ها را بیاوریم پای کار تا میراث خود را درک کنند و به طور واضح مومن شوند به میراث فرهنگی خودشان. چرا که زمانی که ما نسبت به میراث فرهنگی خودمان، نسبت به پوشش‌مان، نسبت به لباس‌مان، نسبت به غذایمان  و ... مومن شویم کار ما درست خواهد شد و گردشگری مسئولانه اتفاق خواهد افتاد. لذا در این صورت است که اگر گردشگری وارد بافت تاریخی ما شد، گردشگری نسبت به فرهنگ و دارایی‌های ما مسئول خواهد بود. 

بهترین تیم اجرایی مردم محلی هستند
در خانه صنایع دستی، بانوان محله خودشان کارها را در دست گرفتند. محل تجهیز شد و همان موقع برخی می‌گفتند  که ما داریم برای خانه‌های کلنگی پول شهرداری را دور می‌ریزیم ولی ما در مجموعه شهرداری فرصت خواستیم تا با اجرای طرح های مدنظرمان به درآمد و توسعه برسیم. با فعالیت های  اجتماعی همه امورات را به مردم سپردیم و تمام خانه‌هایی که در تعریض قرار گرفته بود عملا طبق طرح تفصیلی باید تخریب می‌شدند و این مسئله را مردم را دچار یک بام و دو هوا کرده بود که این مشکل  را با مصوبه طرح ویژه حل کردیم و با مرمت خانه یونسی یاد گرفتیم که چگونه می‌توانیم مجموعه نیازهای
امروزی خود را در دل بافت تاریخی برطرف کنیم بدون اینکه چارچوب تاریخی به هم بخورد. ما با انجام کارهایی در راستای اهداف میراث فرهنگی و فرهنگ و ارشاد گام هایی برداشتیم و اثبات کردیم که میراث فرهنگی و فرهنگ خود را دوست داریم 
به میراث فرهنگی اعلام کردیم که یک خانه تاریخی دیگری نیز وجود دارد و درخواست کردیم که آن را نیز در اختیار ما قرار دهند تا با مرمت آن بوم‌گردشگری بندرکنگ را هم فعال کنیم چرا که این امر هنوز در بندرکنگ وجود نداشت. همزمان از آموزش و پرورش هم درخواست کردیم که ما به رشته گردشگری در هنرستانمان نیاز داریم چرا که می‌خواهیم گردشگری را در بندرکنگ فعال کنیم و برای این امر لازم است دانش‌آموزانمان آموزش‌های لازم را ببینند و این امر در شورای آموزش و پرورش مصوب شد.

تنها ظرفیت هتل بومگردی کنگ تکمیل شد
نگاه ما این بود که بیاییم گردشگری جامعه محلی را ارتقا دهیم از این رو کسانی را که در کوهنوردی فعال بودند پای کار آوردیم و آن‌ها کمک دادند و آن‌ها را تبدیل به گروه‌های گردشگری کردیم و پروفسور ارفعی را به کنگ دعوت کردیم و ایشان اولین مسافر بومگردی در بندرکنگ بودند و آن‌جا دوستان رسانه‌ای نیز پای کار آمدند و تیتر کردند که « تنها ظرفیت هتل بومگردی کنگ تکمیل شد» . بعد از آن ما دو سال متخصصین و پژوهشگران را دعوت می‌کردیم تا مردم به این باور برسند که این خانه‌های کلنگی در حقیقت تاریخی هستند و برای گردشگران جذاب هستند. این امر بین مردم جا افتاد و اقدامات ما در کشور خود را نشان داد .

کنگ نخستین  شهر بندری مطالعاتی ایران
جلسه‌ای در تهران داشتیم که در ستاد ملی بازآفرینی شهری برگزار می شد و در آن‌جا از استان هرمزگان شهرداری کنگ و شهرداری بندرعباس انتخاب شدند تا ارائه داشته باشند و ما در این جلسه اقدامات اجتماعی و فرهنگی را ارائه کردیم و آنجا بود که مصوب شد که بندر کنگ به عنوان اولین بندر‌شهر ایران کارهای مطالعاتی‌اش آغاز شود. اما ما یاد گرفته‌بودیم که توقع از هیچ دستگاهی نداشته باشیم و خودمان هم وارد کار شدیم، آن زمان معاون وقت فرهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور در یازدهمین جلسه ستاد پایدار بازآفرینی شهری، گفتند که مطالعات بافت تاریخی کنگ را برایشان ببرم تا برایش مصوبه شورای عالی بگیرند. پس ما دوباره مطالعات در بافت تاریخی بندرکنگ را آغاز کردیم و مستند نگاری حرفه‌ای انجام دادیم و در اردیبهشت سال ۹۶ در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور توانستیم آن را مطرح کنیم و مصوبه طرح ویژه با نگاه تعیین پرونده ثبت جهانی را گرفتیم. لذا برای اولین بار یک اتفاق در کشور افتاد که وزارت راه و شهرسازی،وزارت میراث فرهنگی و وزارت کشور و مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی یک تفاهم نامه چهارجانبه امضا کردند و با نگاهی مبنایی نخبه های کشور انتخاب شدند تا آن‌ها بیایند این طرح را آماده کنند، از مطالعات انجام شده یازده جلد خروجی تهیه شد و ما این مطالعات را روی سایت کنگ‌شهر منتشر کردیم و متخصصین روی آن نظر دادند و نقطه نظرات متخصصین نیز استفاده شد و راهکار هم با نگاه عرف جامعه و مردم شهر تدوین شد.  برای اجرای این جریان ما نیاز به یک شهر هوشمند داشتیم و برای همین منظور یک پلتفرم اقدام مشترک ساختیم که این پلتفرم بروکراسی اداری و کاغذ بازی‌ها را در مجوزات کاهش دهد. 

عضویت در اتحادیه شهرهای تاریخی جهان گام بزرگی جهت معرفی کنگ بود
کنگ تلاقی دو مسیر راه ابریشم دریایی و خشکی هست و این مسیر تجاری در طولانی مدت بر کیفیت زندگی و فرهنگ مردم نیز تاثیر گذاشته است و امروز دانش‌آموزان ما در بحث خدمات گردشگری دارند یاد می‌گیرند که  حتی برای هر نژادی چه نوع چیدمان در سفره و غذا داشته باشند. 
بندرکنگ با این اقدامات توانست عضو اتحادیه شهرهای تاریخی جهان شود و در سال ۱۴۰۰ هم با مطالعات جدیدی که انجام شد باعث شد که بندرکنگ در فهرست موقت شهرهای جهانی قرار گیرد. مسئله بعدی که دنبال کردیم فعال کردن دیپلماسی شهری بود و تلاش کردیم دیپلماسی شهری را بین شهرهایی که کنگی‌ها به آن‌ها سفر داشتند را ایجاد کنیم و دوباره پیوند خواهرخواندگی بین کنگ و شهرهای دیگر منعقد شود تا یک کار بنیادین در حوزه گردشگری انجام شود.  گردشگری ظرفیت های زیادی را پیش روی یک شهر قرار می دهد ظرفیتی که حتی از نفت هم ارزشمندتر است.

همزمان با حفظ بافت تاریخی، خدمات شهری هم با جدیت انجام می گرفت
بنده با تخصصی که داشتم با تهیه ماشین آلات راه سازی مثل بلدوزر، کمپرسی، غلطک، ظرف یکسال در حوزه تعریض جاده ها عملکرد خوبی به جا گذاشتیم و تقریبا هزینه ها را به صفر برسانیم اینجا بود که توانستیم با وجود ماشین آلات عمرانی تهیه شده در حداقل زمان ممکن، پروژه ها را به پیش ببریم. در صورتی که پروژه با این منظور سال ها ساخت و ساز آن طول کشیده بود ،بعد از تهیه ماشین آلات کارخانه آسفالت را نیز ساختیم و با دعوت از پیمانکاران متبحر از سراسر استان و حتی خارج از استان، شروع به آموزش هایی نظیر چگونگی استفاده ، ساخت و پخش آسفالت به پرسنل شهرداری کنگ کردیم.
در حال حاضر پس از آموزش های فراوان هم مالک مجموعه کارخانه آسفالت شهرداری است و هم تمامی نیرو ها بومی استان هرمزگان هستند و این اتفاق برای اولین بار در هرمزگان انجام شده است، در گذشته نه چندان دور بخش زیادی از کوچه و خیابان های محلات خاکی بود، اما امروز  با وجود ظرفیت های ماشین آلات بیشتر مناطق آسفالت شده اند، این مهم در حالی بود که خیلی ها دوست نداشتند ما کار کنیم مانند برخی شرکت های خصوصی که برایشان به مثابه تهدید بودیم، آنها می خواستند با اعمال هر شیوه ای کارخانه آسفالت را تعطیل کنند همه اتفاقات وجود داشت و دارد اما من معتقدم فشار می‌تواند انسان را جلو ببرد.

دیپلماسی شهری قوی به اتحاد و حمایت های شهرداری و شورای شهر نیاز دارد
یک شهردار به مدت چهار سال انتخاب می‌شود و در این سال ها فرصت این را دارد تا بخوبی کار کند و به مردم خود خدمت کند حالا اگر درست کار کرد و به علاوه آن شورای اسلامی شهر و معتمدین نیز کمک کردند کار به نحو احسن پیش خواهد رفت. 
همیشه شروع کار ما در شهرداری با کمترین بودجه ها صورت می پذیرد و بدون تخصیص اعتبار ویژه و با همان اعتبار داخلی کار ها را راه می اندازیم لذا اگر بخواهیم در شهرداری منتظر دریافت اعتبار باشیم هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم. لذا در بحث مرمت خانه های تاریخی کار با انعقاد تفاهم نامه با میراث فرهنگی شروع شد. تا به حال پیش نیامده است که ما پروژه ای را آغار کنیم و اعتبار آن تامین نشود چرا که اگر یک مجموعه و یک مسئول برنامه جهت آبادانی شهر خود داشته باشد اعتبار هم می رسد اما اگر دست به جیب باشد کاری جلو نمی رود.