در بارندگی چند روز اخیر بیش از سه میلیون متر مکعب آب در سازه‌های آبخیزداری استان ذخیره شده است که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌تواند به پایدارسازی آب استان کمک کند.
علی ستاری
به گزارش اختصاصی روزنامه دریای اندیشه، ایران یکی از معدود کشورهایی است که اقلیمی چهارگانه دارد و با قرار گرفتن در ۲۵ و ۴۰ درجه عرض جغرافیایی شمالی در منطقه‌ای گرم قرار گرفته است و از این بابت به چهارگونه اقلیم تقسیم می‌شود؛ اقلیم معتدل و مرطوب( سواحل دریای خزر) ، اقلیم سرد( کوهستان‌های غربی) ، اقلیم گرم و خشک ( فلات مرکزی) و اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی) ؛ استان هرمزگان در اقلیم گرم و مرطوب قرار گرفته است، این پهنه اقلیمی در امتداد یک نوار ساحلی باریک و نسبتاً طولانی است که بیش از دو هزار كيلومتر طول آن می باشد و از مصب اروندرود در جنوب غربی استان خوزستان شروع شده و به خلیج گواتر در جنوب شرقی استان سیستان وبلوچستان ختم می شود. از لحاظ اقلیمی ،این سواحل جزو نواحی گرم و مرطوب محسوب می شود .تابستان ها نسبتاً طولانی و زمستان ها فقط در دو ماه دی و بهمن هوا تا حدی سرد است .این کناره به سبب آنکه در مجاورت دریا می‌باشد،رطوبت هوا بسیار زیاد است ولی به علت كمي بارندگی، فاقد پوشش نباتی می باشد و به جز نخلستان ها وکشتزارهای محدود اهالی ،منطقه به طور کلی لم یزرع و بی آب و علف است .
اقلیم گرم و خشک ویژگی‌هایی دارد که توجه به آن خالی از لطف نیست، پایین بودن میزان بارش‌ها در این مناطق و منحصر شدن کل بارندگی به یک فصل یا چند روز ، شور بودن بسیاری از منابع آب زیرزمینی، پوشش بسيار كم گياهي، تابش تقريباً عمودي آفتاب در فصول بهار و تابستان، ميزان تبخير آب در منطقه بسيار زياد، بادهاي صحرايی عربستان (نامناسب)،بادهاي ساحلي (مناسب) از ویژگی‌های این اقلیم است، اکثر به اتفاق این گزینه‌ها یک ضرورت را ایجاب می‌کند و آن هم مدیریت منابع آب و شاید مهم‌تر از آن با توجه به محدود بودن زمان‌های بارندگی مهار و ساماندهی رواناب‌ها است.
یکی از بهترین راه‌ها برای این هدف اجرای پروژه‌های آبخیزداری است، در منابع و مراجع علمی و دانشگاهی و در عرصه اجرا تعاریف متعددی از آبخیزداری شده که به هم نزدیک ولی متفاوت هستند. اما تعریف حقوقی که از آبخیزداری در قانون رودخانه‌های مرزی مصوب 18 اسفندماه 1383 آمده، یک تعریف جامع و مانع می‌باشد، به شرح زیر که: آبخیزداری یعنی مدیریت منابع زیست‌محیطی یک آبخیز به نحوی که به بهترین وجه اهداف مدیریت طرح را برای بهره‌برداری مداوم از این منابع برآورده سازد؛ حوزه‌ی آبخیز یا حوزه‌ی آبریز هم یعنی پهنه‌ای که تمام روان‌آب ناشی از بارش وارد بر روی آن را یک رودخانه، آب‌رو، دریاچه و یا یک آب انباشت دریافت می‌نماید.طی سال‌های گذشته با شناسایی 14 میلیون هکتار آبرفت در سردشت‌ها که ظرفیت پخش سیلاب و تغذیه سفره‌های زیرزمینی پایین دست را داشتند، شناسایی شدند؛ که با مسئولیت معاونت آموزش و تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی، 37 ایستگاه پخش سیلاب ایجاد شد؛ افق نهایی، وسعت عرصه‌های پخش به مساحت 200 هزار هکتار بود، نهایتاً 63 هزار هکتار آن پس از انجام مطالعات دقیق علمی به اجرا در آمد.بر اساس تقسیمات مرکز مطالعات منابع آب، عرصه حوضه‌های آبخیز کشور شامل شش ابرحوضه برابر با مساحت کل کشور است که هر یک از این حوضه‌ها خود به حوضه‌های کوچک و تا چندین رده نیز کوچک‌تر تقسیم می‌شوند. این شش ابر حوضه شامل حوضه آبخیز دریای خزر، حوضه آبخیز خلیج فارس و دریای عمان، حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، حوضه آبخیز فلات مرکزی، حوضه آبخیز مرزی شرق و حوضه آبخیز قره‌قوم می‌شوند.با آبخیزداری و احداث سدهای کوچک مقیاس می‌توان حجم بالایی از منابع آبی را که حین بارندگی بدون هیچ دستاوردی و گاها با تخریب به دریا می‌ریزند را برای استفاده بهینه ذخیره سازی کرد مسیله‌ای که برای استانی مانند هرمزگان بسيار حائز اهمیت است چرا که چند ماه تاخیر در نزولات جوی ممکن است اوضاع آبی استان را دگرگون کند و مشکلاتی به خصوص در حوزه کشاورزی به همراه داشته باشد.
مجید پوربلیغی معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان با اشاره به بارش‌های اخیر در سطح استان هرمزگان، سازه‌ها و سدهای آبخیزداری را عاملی مهم برای ذخیره آب و تغذیه مصنوعی دشت‌ها دانست و اظهارداشت: طی بارندگی‌های اخیر در استان حدود سه میلیون و ۹۰۰ متر مکعب آب به مخازن سدها و سازه‌های آبخیزداری استان وارد و ذخیره‌سازی شده است. وی با تاکید بر لزوم مهار روان‌آب‌های استان و باز استفاده از آن‌ها، افزود: شهرستان بشاگرد با توجه به نوع بارش‌هایی که دارد یکی از نقاط مستعد برای احداث سازه‌های آبخیزداری به شمار می‌آید بر همین اساس در برنامه داریم ۲۸ سازه آبخیزداری جدید به شرط تامین اعتبارات لازم در این شهرستان احداث کنیم. معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان، بیان‌کرد: احداث این سازه‌های آبخیزداری به ۷۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. پوربلیغی با بیان اینکه استان هرمزگان دارای بیش از ۸ هزهر و پانصد سازه آبخیزداری است، تاکید‌کرد: در حال حاضر طبق برنامه عملیاتی اداره کل منابع طبیعی، احداث ۳۰ سازه آبخیزداری در دست اقدام است که تا پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید و اعتباری بالغ بر ۱۱۵ میلیارد تومان برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. رضا ترکمندی مدیر بهره برداری و نگهداری تاسیسات شرکت آب منطقه ای هرمزگان گفت: بارندگی‌های اخیر هرمزگان زمان‌دار و با شدت کم بودند که با این مدل، سفره‌های آب زیرزمینی استان بیشترین بهره‌مندی از این بارش‌ها را داشتند.
به گفته ترکمندی بیشترین آب گیری مربوط به سد جگین بود که حدود ۱۵ میلیون و ۲۰۰ هزارمتر مکعب باران به آن وارد شد و هم اکنون حدود ۹۲ درصد این سد پر شده است.
به گفته این مسئول، سد استقلال میناب نیز حدود نیم درصد، معادل یک میلیون و ۲۰۰ هزار متر مکعب آبگیری شد و هم اکنون ۵۶ درصد آن پر شده است. ترکمندی اضافه کرد: سد شمیل و نیان نیز با نیم درصد ورودی جدید، حدود نیم میلیون متر مکعب آبگیری شد و ذخیره آن به ۳۸ درصد ظرفیت سد رسید. این مسئول شرکت آب منطقه ای هرمزگان میزان آبگیری سد سَرنِی را ۲۷ صدم درصد اعلام و اضافه کرد: ۴۴ درصد ظرفیت این سد پر شده است.
