به قلم:مریم عزیزی
سارا ادیبی سده وکیل پایه یک دادگستری و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامي در گفت و گو با خبرنگار دریای اندیشه درباره اختلافات خانوادگی همچون مهریه، نفقه، طلاق توافقی و حضانت گفت و گو کرد.
آیا مرد می‌تواند به دلیل نداشتن توان مالی، از پرداخت مهریه خودداری کند؟
بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می‌شود و مهریه دین بر ذمه زوج است. بنابراین اصل بدهی مهریه هیچ‌گاه ساقط نمی‌شود. البته در مقام اجرا، توانایی مالی مرد در نحوه پرداخت مؤثر است. اگر زوج نتواند کل مهریه را به صورت یکجا بپردازد، مطابق قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی می‌تواند دادخواست اعسار بدهد و تقاضای تقسیط مهریه را مطرح کند. در چنین حالتی، دادگاه وضعیت مالی او را بررسی و در صورت احراز اعسار، حکم به پرداخت اقساطی می‌دهد.
آیا این بدهی ممکن است از بین برود؟
خیر. مهریه همانند هر دین دیگری پابرجاست. حتی اگر شوهر فوت کند، زن می‌تواند مهریه خود را از ترکه او مطالبه کند (ماده ۸۶۸ قانون مدنی)
نفقه و ضمانت اجرای آندر صورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه، زن چه راهکار قانونی دارد؟
مطابق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، تأمین نفقه زن بر عهده شوهر است. نفقه شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه‌های درمانی و سایر نیازهای متعارف زندگی است. اگر شوهر از پرداخت آن خودداری کند، زن می‌تواند دادخواست حقوقی برای الزام به پرداخت نفقه جاری و مطالبه نفقه معوقه مطرح کند. علاوه بر آن، ترک انفاق طبق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده (۱۳۹۱) جرم محسوب می‌شود و می‌تواند مجازات حبس برای شوهر به دنبال داشته باشد.
قوانین جدید مربوط به زندان مهریه
آیا همچنان امکان زندانی شدن مردان به دلیل مهریه وجود دارد؟
بله، اما با اصلاحات اخیر محدودیت‌هایی ایجاد شده است. بر اساس بخشنامه‌های قوه قضاییه و رویه فعلی، زوج صرفاً در حد ۱۱۰ سکه مسئولیت پرداخت قطعی دارد و در صورت نپرداختن و نداشتن دلیل موجه، امکان بازداشت او وجود دارد. در مورد مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها در صورتی زن می‌تواند وصول کند که مال یا درآمدی از شوهر معرفی شود. هدف این سیاست، کاهش آمار زندانیان مهریه و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن بوده است.
طلاق توافقی و مراحل آن طلاق توافقی چگونه انجام می‌شود؟
طلاق توافقی یعنی زن و شوهر با رضایت یکدیگر تصمیم به جدایی می‌گیرند و درباره حقوق مالی و حضانت فرزندان توافق می‌کنند. طبق ماده ۲۵ قانون حمایت خانواده، زوجین ابتدا باید به مراکز مشاوره خانواده مراجعه کنند. در صورت عدم حصول سازش، گزارش مربوطه به دادگاه ارائه می‌شود. سپس دادگاه با بررسی توافقات و احراز رضایت طرفین، حکم طلاق توافقی را صادر می‌کند. این روند معمولاً در مقایسه با سایر انواع طلاق کوتاه‌تر است.
چه مشکلاتی ممکن است پس از طلاق توافقی ایجاد شود؟
مهم‌ترین مشکل زمانی است که زوجین توافق‌نامه‌ای مبهم یا ناقص تنظیم می‌کنند؛ مثلاً درخصوص مهریه یا حضانت فرزندان دقیقاً تعیین تکلیف نکرده باشند. این امر باعث طرح دعاوی جدید بعد از طلاق می‌شود. توصیه جدی من این است که پیش از امضای توافق‌نامه، حتماً با وکیل یا مشاور حقوقی مشورت کنند
حضانت فرزند پس از طلاق تکلیف حضانت فرزندان بعد از طلاق چگونه است؟
مطابق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزند تا ۷ سالگی با مادر و پس از آن با پدر است. با این حال، اصل حاکم مصلحت طفل است. بنابراین اگر دادگاه تشخیص دهد والد دارای حضانت صلاحیت لازم را ندارد (مثلاً به دلیل اعتیاد یا شرایط نامناسب زندگی)، می‌تواند حضانت را به والد دیگر یا حتی شخص ثالث بسپارد.
آیا حضانت به معنای قطع رابطه والد دیگر با فرزند است؟
خیر. حتی در صورت سپردن حضانت به یکی از والدین، دیگری حق ملاقات دارد. دادگاه معمولاً مکان و زمان مشخصی برای ملاقات تعیین می‌کند تا فرزند از محبت هر دو والد بهره‌مند شود
توصیه‌های پایانی به زوجین جوان
مهریه را معقول و متناسب تعیین کنید؛ مهریه‌های سنگین تضمین‌کننده خوشبختی نیست. پیش از هر اقدامی برای طلاق، از مشاوره روان‌شناسی و حقوقی استفاده کنید. در صورت طلاق، منافع فرزند باید بر هر موضوع دیگری مقدم باشد. زنان و مردان باید با حقوق قانونی خود آشنا باشند تا از بروز سوءاستفاده جلوگیری شود.
