حدودا 2000 نفر که همه پس‌انداز و امیدشان را خرج کردند تا در مجتمع شاهد غربی خانه‌دار شوند. اما اکنون خانه‌هایشان به مزایده گذاشته شده و در بلاتکلیفی مطلق به‌سر می‌برند.
به گزارش اختصاصی روزنامه دریای اندیشه؛ 301 واحد مسکونی در بندرعباس، سال‌ها به امید خانه‌دارشدن در مجتمع شاهد غربی، همه توان مالی‌شان را خرج کردند. اما امروز خانه‌هایی که قرار بود مأمن آرامش‌شان باشد، در معرض مزایده قرار گرفته‌اند. دعوای پیمانکار و تعاونی، این خانواده ها را به حاشیه یی کشانده که هیچ نقشی در آن نداشته‌اند.
یک آغاز تلخ برای رویای شیرین
وقتی واحدهای مجتمع شاهد غربی روی نقشه‌های مسکن ملی و تعاونی مسکن نقش بست، صدها خانواده با هزار امید پای برگه‌های ثبت‌نام و قرارداد رفتند. کارمندان جزء، معلمان، کارگران و خانواده‌هایی که شاید تنها سرمایه‌شان همین اندک پس‌انداز بود. برای بسیاری از آن‌ها، ثبت‌نام در این پروژه به معنای بستن حساب‌های قدیمی، فروش دارایی‌ها و گرفتن وام‌های سنگین بود. سال‌ها طول کشید تا ساختمان‌ها بالا برود. روزی که کلیدها به دست مردم رسید، جشن کوچک اما واقعی بود؛ اشک شوق، عکس یادگاری جلوی درِ واحد و نفس راحتی که بالاخره خانه‌ای برای خودمان داریم. اما آرامش کوتاه بود.
شکایتی که همه‌چیز را تغییر داد
پیمانکار پروژه مدعی شد که تعاونی مسکن، مطالبات مالی او را نپرداخته است. اختلاف‌ها به دادگاه کشیده شد. در روند رسیدگی، پیمانکار توانست حق قانونی خود را ثابت کند و در نهایت حکم به نفع او صادر کرد.
اما آنچه مردم را شوکه کرد، نتیجه نهایی بود: خانه‌هایشان ـ همان چهار دیواری‌ای که سال‌ها برایش جنگیده بودند ـ حالا بخشی از پرونده جبران خسارت شناخته شد و به مزایده گذاشته شد. به بیان دیگر، قانون میان پیمانکار و تعاونی داوری کرد، اما هزینه‌اش را ساکنان پرداختند.
روایت ساکنان؛ از امید تا اضطراب
آقای نارون، عضو هیئت‌رییسه مجتمع شاهد غربی، در گفت‌وگویی با ما می‌گوید:«ما همه مبالغ را طبق واریزهای خواسته‌شده واریز کردیم، حتی بیشتر از مبالغ ثبت‌نامی برای رفاه خانواده‌هایمان پرداخت کردیم. اما حالا به خاطر دعوای پیمانکار و تعاونی، خانه‌های ما را با رأی دادگاه به مزایده گذاشته‌اند. هیچ راهی برای دفاع از خودمان نداریم.» این تنها صدای یکی از خانواده‌هاست. بسیاری دیگر داستان‌های مشابه دارند.
یکی از ساکنان می‌گوید: «برای خرید این خانه جهیزیه دخترم را فروختم. حالا هر شب با این فکر می‌خوابم که شاید فردا مأمور مزایده بیاید و بگوید خانه‌ام را باید تخلیه کنم.»
مرد دیگری اضافه می‌کند: «سال‌ها مستأجر بودم. تمام امیدم این بود که بالاخره سرپناهی برای بچه‌هایم داشته باشم. حالا می‌گویند ممکن است خانه‌ام از دست برود.
سکوت سنگین تعاونی
در این میان، تعاونی مسکن ـ طرف اصلی دعوا ـ سکوت کرده است. مردم بارها به دفتر تعاونی مراجعه کرده‌اند، اما نه پاسخی روشن دریافت کرده‌اند و نه اقدامی عملی دیده‌اند. پرسش مردم ساده است: اگر تعاونی در برابر پیمانکار مسئول بوده، چرا هزینه کوتاهی و قصور او باید از جیب مردم پرداخت شود؟
خلأ قانونی؛ مردم در حاشیه دعوا
پرونده مجتمع شاهد غربی، نمونه روشنی از خلأهای قانونی در پرونده‌های تعاونی‌های مسکن است. پیمانکار با مدارک حقوقی خود، موفق شده حکم دریافت مطالبات را بگیرد. اما مردم که به موقع پرداخت کرده‌اند، هیچ جایگاه مشخصی در روند دادرسی ندارند.
به زبان ساده، در اینجا صدای پیمانکار شنیده شد اما صدای مردم خیر . نتیجه این است که خانه‌هایی که باید امن‌ترین جای دنیا برای یک خانواده باشند، به «دارایی قابل مزایده» تبدیل شده‌اند. کارشناسان حقوقی می‌گویند:در بسیاری از پرونده‌های مشابه، ساکنان قربانیان خاموش اختلافات مالی هستند. قانون برای پیمانکار و تعاونی چارچوب دارد، اما برای کسانی که همه تعهدات مالی خود را به موقع انجام داده‌اند، راهکار حمایتی مشخصی وجود ندارد.
این خلأ می‌تواند به بی‌اعتمادی گسترده به تعاونی‌های مسکن و حتی طرح‌های دولتی بیانجامد.
تبعات اجتماعی؛ امنیتی که دود می‌شود
خانه برای خانواده فقط چهار دیواری نیست؛ نماد امنیت و آینده است. وقتی این نماد تهدید می‌شود، تبعات آن فراتر از یک مشکل حقوقی ساده است.
روانشناسان می‌گویند زندگی در شرایط «بلاتکلیفی مسکن» می‌تواند منجر به افزایش اضطراب، افسردگی و ازهم‌گسیختگی خانواده‌ها شود. کودکان و نوجوانانی که در چنین فضایی بزرگ می‌شوند، دائم با ترس از دست‌دادن خانه روبه‌رو هستند.
در سطحی بزرگ‌تر، چنین بحران‌هایی اعتماد عمومی به نهادهایی مثل تعاونی‌های مسکن را از بین می‌برد. وقتی خانواده‌ها ببینند حتی پس از سال‌ها پرداخت دقیق و قانونی، باز هم خانه‌شان در امان نیست، چه انگیزه‌ای برای مشارکت در پروژه‌های مشابه باقی می‌ماند؟
پرسش های بی پاسخ
امروز مردم مجتمع شاهد غربی با ده‌ها پرسش بی‌پاسخ زندگی می‌کنند:آیا پرداخت‌های ما هیچ ارزش حقوقی ندارد؟
چرا پیش از آنکه کار به مزایده برسد، مسئولان ورود نکردند؟
آیا وقت آن نرسیده که سازوکار مشخصی برای حمایت از ساکنان چنین پروژه‌هایی طراحی گردد؟
چه نهادی قرار است تضمین کند که این خانواده‌ها شب با آرامش بخوابند و صبح با کابوس تخلیه خانه بیدار نشوند؟
وقتی تعاونی‌ها از رسالت خود دور می‌شوند
تعاونی‌های مسکن در ایران با هدفی روشن شکل گرفتند؛ خانه‌دار کردن اقشار متوسط و کم‌درآمد. ایده اولیه، جمع‌کردن سرمایه‌های کوچک و ساخت پروژه‌های بزرگ بود تا همه بتوانند با هزینه‌ای کمتر، سرپناهی داشته باشند. اما واقعیت امروز نشان می‌دهد که بسیاری از این تعاونی‌ها از مسیر اصلی خود دور شده‌اند.
پرونده مجتمع شاهد غربی تنها یک نمونه است. در سال‌های اخیر، پروژه‌های مشابهی در تهران، مشهد، کرج و حتی جزیره کیش نیز با بحران‌های مشابه روبه‌رو شده‌اند:
اختلافات مالی میان تعاونی و پیمانکار که دود آن به چشم مردم می‌رود. مدیریت ناکارآمد و نبود شفافیت مالی که اعتماد اعضا را از بین می‌برد. خلأهای قانونی که باعث می‌شود در دعواهای حقوقی، مردم عملاً طرف سوم و بی‌دفاع باشند.
کارشناسان حوزه مسکن معتقدند اگر نظارت جدی‌تری بر تعاونی‌ها وجود داشت، چنین بحران‌هایی هرگز شکل نمی‌گرفت.
به گفته یکی از متخصصان حقوق مسکن:«در واقع تعاونی‌های مسکن باید موظف گردند که گزارش مالی سالانه شفاف منتشر کنند و حسابرسی مستقل داشته باشند. اما متاسفانه بسیاری از تعاونی‌ها عملاً در سایه کار می‌کنند و اعضا تنها زمانی متوجه مشکل می‌شوند که کار از کار گذشته است.»
راه برون‌رفت؛ چه باید کرد؟
۱. ایجاد سامانه شفافیت مالی برای تعاونی‌ها: هر عضو باید بتواند وضعیت حساب‌ها، قراردادها و پرداخت‌ها را به‌صورت آنلاین پیگیری کند.
۲. مسئولیت‌پذیری دستگاه های مربوطه : پیش از آنکه کار به حکم مزایده برسد، نهادهای مرتبط باید مانع قربانی‌شدن مردم شوند.
۳. اصلاح قوانین تعاونی‌ها: در هر دعوای مالی، اعضایی که به تعهدات خود عمل کرده‌اند باید مصونیت داشته باشند و خانه‌شان از خطر خارج شود.
4. آموزش حقوقی به متقاضیان مسکن: بسیاری از مردم هنگام امضا قراردادها از حقوق خود بی‌خبرند. آگاهی بیشتر می‌تواند جلوی بسیاری از مشکلات را بگیرد.
اگر چنین اصلاحاتی انجام نشود، اعتماد عمومی به طرح‌های مسکن از بین خواهد رفت. مردم دیگر حاضر نخواهند بود سرمایه‌هایشان را به تعاونی‌ها بسپارند. نتیجه چنین بی‌اعتمادی، افزایش دوباره بازار سیاه مسکن، رشد اجاره‌بها و در نهایت محروم‌تر شدن همان قشری است که قرار بود از طریق تعاونی‌ها حمایت شوند.
مطالبه عمومی؛ ورود فوری مسئولان
حدودا صدای 200۰ نفر ساکنان مجتمع شاهد غربی بندرعباس یک موضوع است: نجات خانه‌هایمان.
آن‌ها می‌خواهند قوه قضاییه، اداره کار و تعاون و رفاه اجتماعی و راه و شهرسازی، فوراً وارد ماجرا شوند و راهکاری برای توقف مزایده و حفظ حقوق مردم پیدا کنند.
پرونده مجتمع شاهد غربی بندرعباس، فقط یک اختلاف مالی بین پیمانکار و تعاونی نیست؛ این پرونده، یک هشدار جدی است. اگر امروز چاره‌ای اندیشیده نشود، فردا صدها مجتمع دیگر ممکن است با همین بحران مواجه شوند.
خانه باید معنای امنیت و آرامش داشته باشد، نه کابوس مزایده.
مسئولان اگر امروز به صدای این خانواده‌ها پاسخ ندهند، فردا دیگر اعتمادی برای بازسازی باقی نمی‌ماند.
