به قلم:محمد بویری
به گزارش دریای اندیشه ؛استان هرمزگان با پیشینه‌ای کهن در داد و ستد دریایی و ارتباط با فرهنگ‌های گوناگون، سرزمینی است که صنایع دستی آن همچون آینه‌ای روشن، تاریخ و هویت مردمان ساحل‌نشین را بازتاب می‌دهد.
زندگی در کنار دریا و نخلستان‌ها، همواره الهام‌بخش هنرمندان این دیار در آفرینش آثاری بوده است که از یک‌سو جنبه‌ای کاربردی دارند و از سوی دیگر تجسمی از ذوق و زیبایی‌شناسی بومی به شمار می‌آیند. آنچه امروز به نام صنایع دستی هرمزگان شناخته می‌شود، تنها ابزار زندگی روزمره نیست، بلکه روایتگر پیوندی ناگسستنی میان انسان، طبیعت و فرهنگ جنوب است.
در میان این میراث، حصیربافی جایگاهی برجسته دارد. برگ‌های نخل که به‌وفور در منطقه یافت می‌شوند، در دستان زنان هنرمند به زیرانداز، سبد، بادبزن و وسایلی بدل می‌شوند که هم مصرفی‌اند و هم هنری. هر رشته‌ای از حصیر نشان‌دهنده صبر، دقت و خلاقیتی است که در دل شرایط دشوار اقلیمی شکل گرفته و به‌عنوان نماد زندگی جنوب شناخته می‌شود. این هنر، افزون بر تأمین نیاز خانواده‌ها، بخشی از اقتصاد محلی را نیز تشکیل داده و در بازارهای شهری و روستایی جایگاه ویژه‌ای دارد.
گلابتون‌دوزی از دیگر جلوه‌های درخشان هنر هرمزگان است. نخ‌های نقره‌ای و طلایی که بر زمینه پارچه‌ها می‌درخشند، طرح‌هایی چشم‌نواز را پدید می‌آورند و پوشاک محلی زنان را به یادگارهایی ارزشمند بدل می‌کنند. درخشش این نقش‌ها بر بستر پارچه، تصویری شاعرانه از آسمان پرستاره جنوب را به ذهن می‌آورد و نشان می‌دهد که چگونه مردم این سرزمین زیبایی را در ساده‌ترین عناصر زندگی بازآفرینی کرده‌اند.
هنرهای دیگری همچون سوزن‌دوزی، خوس‌دوزی و بافت‌های دستی نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ بومی هرمزگان هستند. این دوخت‌ها با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع، ردپایی از هویت قومی و سنتی زنان منطقه را در خود حفظ کرده‌اند. همچنین بهره‌گیری از صدف‌ها و مرجان‌های دریایی در ساخت زیورآلات و وسایل تزئینی، نشان می‌دهد که چگونه طبیعت و دریا در زندگی و هنر مردم جنوب حضوری پررنگ دارد.
قالیچه‌ها، گلیم‌های کوچک، سفالگری و پارچه‌های دست‌باف نیز در برخی نقاط استان رواج دارند و هر یک گوشه‌ای از توانمندی‌های هنری مردم را بازتاب می‌دهند. ویژگی مشترک همه این هنرها، استفاده خلاقانه از مواد اولیه محلی و سازگاری کامل با محیط پیرامون است.
با وجود این ارزش‌ها، صنایع دستی هرمزگان همچون دیگر هنرهای سنتی با چالش‌هایی جدی روبه‌روست. کاهش مخاطبان، هجوم محصولات ارزان صنعتی، ضعف در بازاریابی و بسته‌بندی، و نبود حمایت‌های پایدار از هنرمندان، از جمله عواملی است که بقای این هنرها را تهدید می‌کند. در عین حال، انتقال دانش و مهارت از نسل‌های قدیمی به جوانان نیز با دشواری همراه است و بیم آن می‌رود که بخشی از این میراث به فراموشی سپرده شود.
راهکارهایی همچون ثبت ملی و جهانی برخی رشته‌های شاخص، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی، استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای معرفی و فروش، و حمایت از کارگاه‌های کوچک خانوادگی می‌تواند به رونق دوباره صنایع دستی هرمزگان کمک کند. توجه ویژه به زنان هنرمند، که ستون اصلی تولید بسیاری از این آثار هستند، ضرورتی انکارناپذیر است. چنین حمایت‌هایی علاوه بر صیانت از فرهنگ بومی، به اشتغال پایدار و بهبود معیشت خانواده‌ها نیز خواهد انجامید.
صنایع دستی هرمزگان بیش از کالاهای مصرفی، بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی مردم این سرزمین‌اند. آن‌ها روایتگر زیست ساحل‌نشینانی هستند که قرن‌ها در کنار دریا زیسته و از دل طبیعت، هنر و زیبایی آفریده‌اند. پاسداشت و گسترش این میراث نه تنها ضرورتی فرهنگی بلکه گامی ارزشمند در مسیر توسعه اجتماعی و اقتصادی هرمزگان است؛ تلاشی که اگر امروز صورت گیرد، فردا میراثی ماندگارتر برای نسل‌های آینده به یادگار خواهد گذاشت.
