به گزارش دریای اندیشه؛ روز کار و کارگر که در ۱۱ ماه اردیبهشت گرامی داشته می‌شود، نه تنها به‌عنوان یک روز نمادین برای جشن دستاوردهای کارگران در سطح جهانی، بلکه به‌عنوان فرصتی برای بازنگری در وضعیت کارگران در سراسر دنیا و بررسی مشکلات اساسی آنها در جوامع مختلف شناخته می‌شود. در این روز، همگان بر اهمیت احترام به حقوق کارگران و بهبود شرایط کاری تأکید می‌کنند. اما این سال‌ها، در حالی که در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان تحولات زیادی در زمینه حقوق کارگری و ارتقاء کیفیت زندگی و ایمنی کارگران به وقوع پیوسته است، در کشورهایی مانند ایران، با واقعیت‌های تلخی روبه‌رو هستیم که همچنان بسیاری از کارگران در معرض خطرات جدی قرار دارند.
یکی از این واقعیت‌های تلخ، حادثه ناگوار اخیر در بندر شهید رجایی بود که بیش از ۱۰۰۰ نفر از کارگران را مصدوم کرد. این حادثه در نزدیکی روز جهانی کارگر رخ داد و این تقارن زمانی را نمی‌توان بی‌تأثیر دانست. روزی که باید نماد امید به بهبود شرایط کاری و اجتماعی کارگران باشد، به یک تلنگر دیگر برای جامعه تبدیل شد که نشان داد هنوز در تحقق حقوق اولیه کارگران در ایران فاصله زیادی داریم. حادثه بندر شهید رجایی، که به دلیل بی‌توجهی به اصول ایمنی، ضعف‌های مدیریتی، و شرایط نامناسب کاری اتفاق افتاد، نگاهی عمیق‌تر به وضعیت کارگری در ایران می‌طلبد. این تحلیل، ابعاد مختلف این حادثه و پیامدهای آن را بررسی کرده و به تحلیل علل و پیامدهای آن در سطح اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌پردازد.
نماد فعالیت‌های اقتصادی اما فراموش شده از نظر ایمنی
بندر شهید رجایی که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بنادر تجاری ایران است، نقش حیاتی در تأمین نیازهای اقتصادی کشور و تسهیل تجارت بین‌المللی دارد. با این حال، این بندر به‌عنوان یکی از مراکز تجاری حساس، در معرض بسیاری از خطرات ناشی از فعالیت‌های صنعتی سنگین قرار دارد. بندرهایی مانند بندر شهید رجایی با حجم بالای فعالیت‌های حمل‌ونقل و بارگیری و تخلیه، از جمله محیط‌هایی هستند که به‌طور طبیعی با خطرات جدی همراه‌اند.
حوادث مختلف در این مناطق، شامل سقوط بار، آسیب‌دیدگی در حین کار با ماشین‌آلات و تجهیزات، و تصادفات ناشی از ترافیک سنگین، همواره در کمین هستند.در حادثه اخیر، بسیاری از کارگران در نتیجه بی‌توجهی به ایمنی، عدم رعایت استانداردهای بین‌المللی و ملی ایمنی، و همچنین ضعف در مدیریت بحران آسیب دیدند.
این حادثه نه تنها از ناتوانی در پیشگیری از حوادث هشدار می‌دهد، بلکه نشان می‌دهد که برای کارگران، این محیط‌ها بیشتر به یک محیط پرخطر تبدیل شده‌اند تا محلی برای کسب درآمدی امن و پایدار. کارگران این بندر، همان‌طور که در بسیاری از محیط‌های مشابه در کشور، باید با فشارهای کاری شدید و خطرات جسمی و جانی دست‌وپنجه نرم کنند، بدون آنکه امکانات ایمنی و آموزشی کافی در اختیارشان قرار بگیردحادثه‌ای مانند آنچه در بندر شهید رجایی رخ داد، هرچند فاجعه‌آمیز است، اما در حقیقت تنها یک نماد از شرایط گسترده‌تر کارگری در ایران است.
کارگرانی که در این حادثه آسیب دیده‌اند، اغلب از طبقات پایین جامعه هستند و شرایط اقتصادی آنها به گونه‌ای است که برای به‌دست آوردن حداقل معیشت، مجبور به پذیرش شرایط سخت و پرخطر کاری می‌شوند.
این نوع حوادث، به‌ویژه زمانی که اتفاق می‌افتند، این سوال را مطرح می‌کنند که آیا در ایران واقعاً توجهی به حقوق کارگر و ایمنی او می‌شود؟مبارزات کارگری در ایران سابقه طولانی دارد و کارگران ایرانی در قرن‌های گذشته، به‌ویژه در دوران انقلاب اسلامی، نقش کلیدی در تغییرات اجتماعی ایفا کرده‌اند. با این حال، آنچه که امروز به نظر می‌رسد، فقدان توجه کافی به وضعیت ایمنی و حقوق اساسی کارگران است. قوانین کار، به‌ویژه در زمینه ایمنی و بهداشت، هنوز به‌طور کامل اجرایی نمی‌شوند. در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، تأکید بر امنیت کارگران و ایجاد محیط‌های کاری سالم و ایمن در اولویت قرار دارد، در ایران هنوز شاهد وقوع حوادث مرگبار در برخی صنایع به‌ویژه صنایع پرخطر مانند نفت، گاز، و بنادر هستیم.
چالش‌های مدیریتی و اجرایی در بخش ایمنی
از دیگر علل اصلی وقوع چنین حوادثی در بندر شهید رجایی، ضعف‌های مدیریتی و نظارتی است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در بسیاری از محیط‌های کاری در ایران، به‌ویژه در بخش‌های صنعتی، فقدان نظارت کافی از سوی نهادهای ذی‌ربط است. بسیاری از این حوادث، به‌ویژه در شرایطی مانند بندر شهید رجایی، به‌دلیل عدم توجه به الزامات ایمنی و استفاده از تجهیزات به‌روز و استاندارد رخ می‌دهند. نظارت‌ها معمولاً به‌صورت دوره‌ای و سطحی انجام می‌شود و به‌جای اینکه در قالب یک رویکرد پیشگیرانه باشد، بیشتر جنبه‌ای واکنشی دارد.در بسیاری از موارد، کارگران به‌ویژه در محیط‌هایی مانند بندرها که فعالیت‌های سنگین و پرخطر دارند، آموزش‌های کافی برای مقابله با حوادث احتمالی دریافت نمی‌کنند.
این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دیگر، کارگران باید دوره‌های آموزشی خاص در زمینه ایمنی را پشت سر بگذارند و هر گونه تخلف از اصول ایمنی با مجازات‌های سنگین همراه است. کارگرانی چه در بسیاری از کشورها در طول دهه‌های اخیر، تغییرات مثبت زیادی در حقوق کارگران به‌ویژه در زمینه شرایط کاری و ایمنی به وقوع پیوسته، اما در ایران هنوز مشکلات اساسی در این زمینه‌ها وجود دارد. برای جلوگیری از تکرار حوادثی مشابه آنچه در بندر شهید رجایی رخ داد، نیاز به انجام اصلاحات جدی در قوانین کار، تقویت نظارت‌ها، و ارتقای فرهنگ ایمنی در سطح جامعه است.
اولین گام در این مسیر، تصویب و اجرای قوانین کار دقیق‌تر و کامل‌تر در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی است. کارفرمایان باید مسئولیت بیشتری در قبال سلامت و ایمنی کارکنان خود بپذیرند و شرایط کاری مناسب و ایمن را برای آنها فراهم کنند. علاوه بر این، نظارت‌های دولتی باید جدی‌تر و مؤثرتر باشد و از اجرای قوانین اطمینان حاصل شود. این اقدامات باید با همکاری و مشارکت کارگران، اتحادیه‌ها، و نهادهای تخصصی انجام گیرد تا فرهنگ ایمنی به‌طور گسترده در بین تمامی سطوح کاری نهادینه شود.حادثه بندر شهید رجایی باید برای جامعه ایران یک یادآوری تلخ باشد از اینکه حقوق کارگران همچنان در بسیاری از بخش‌ها نادیده گرفته می‌شود.
روز جهانی کارگر نباید تنها به یک مراسم نمادین تبدیل شود، بلکه باید فرصتی برای تجدید نظر در سیاست‌ها و رویکردهای جاری در زمینه حقوق کارگران باشد. اگر قصد داریم جامعه‌ای سالم و پایدار بسازیم، باید به کارگران و شرایط کاری آنها توجه ویژه‌ای داشته باشیم. این توجه تنها از طریق اصلاحات قانونی، نظارتی، و فرهنگی امکان‌پذیر است.
