سواحل شهاب و لافت از زیباترین و بکرترین نواحی قشم هستند و یکی از مهمترین زیستگاههای لاکپشتهای سبز و پوزهعقابی در جنوب ایران به شمار میآیند. محیط گرم، ماسههای نرم و آرامش شبانه این منطقه شرایط مناسبی برای تخمگذاری فراهم کرده است. اما در سالهای اخیر، حضور بیرویه گردشگران، ساختوسازهای ساحلی، نورهای مصنوعی و زبالههای پلاستیکی نظم طبیعی این چرخه را برهم زده است.
لاکپشتها برای تخمگذاری به تاریکی و آرامش نیاز دارند. نورهای شدید اقامتگاهها و قایقها باعث میشود جهت خود را گم کنند. بسیاری از آنها به جای ساحل مناسب، به مناطق مسکونی یا حتی جادهها میروند و تخمها پیش از رسیدن زمان تولد از بین میروند. نوزادانی هم که موفق به بیرون آمدن از تخم میشوند، اغلب در همان نخستین لحظات حیات به دلیل نور مصنوعی یا آلودگی محیط راه دریا را پیدا نمیکنند.
پلاستیکها یکی از جدیترین تهدیدها برای لاکپشتهای دریایی شدهاند. بسیاری از آنها کیسههای پلاستیکی را با عروسهای دریایی اشتباه میگیرند و میخورند. بررسیها نشان میدهد بخش زیادی از لاکپشتهای تلفشده در سواحل جنوب، پلاستیک در معده خود داشتهاند. این واقعیت هشدار میدهد که حتی کوچکترین بیتوجهی ما در مصرف و دورریزی زبالهها میتواند جان این موجودات ارزشمند را تهدید کند و توازن زیستی دریا را به خطر اندازد.
در کنار این تهدیدها، خوشبختانه مردم بومی و گروههای داوطلب در سالهای اخیر اقدامات مؤثری را آغاز کردهاند. در سواحل شهاب و لافت، گروههای محیطزیستی شبها در ساحل گشت میزنند تا مکانهای تخمگذاری را شناسایی و از آن محافظت کنند. آنها تخمها را علامتگذاری میکنند تا از آسیب خودروها و گردشگران در امان باشند و در زمان تولد، نوزادان را بهسوی دریا هدایت کنند. این همکاری مردمی، نشانهای از رشد آگاهی زیستمحیطی و احساس مسئولیت در میان مردم جنوب است.
با این حال، برای حفاظت پایدار از لاکپشتهای دریایی، تنها تلاشهای داوطلبانه کافی نیست. باید نگاه جامعتری به توسعه و طبیعت داشت. پروژههای گردشگری و صنعتی در جزیره باید پیش از اجرا، از نظر اثرات زیستمحیطی بررسی شوند. اگر قرار است توسعهای رخ دهد، باید در هماهنگی با طبیعت باشد، نه در تقابل با آن.
از سوی دیگر، آموزش مردم محلی، صیادان و حتی کودکان در مدارس نقش مهمی در حفاظت از این گونهها دارد. تجربهها نشان داده است که آگاهی مردم و مشارکت جوامع محلی میتواند نقش مهمی در حفظ جمعیت لاکپشتها ایفا کند.
لاکپشتهای دریایی در فرهنگ مردم جنوب جایگاه خاصی دارند. بسیاری از ماهیگیران قدیمی آنها را نشانهی صلح و دوام دریا میدانند. این موجودات آرام، با گامهای آهسته اما هدفمند خود، به ما یادآوری میکنند که حیات بر پایه تعادل و صبر استوار است. نابودی آنها، فقط از بین رفتن یک گونه جانوری نیست، بلکه شکستن پیوندی عمیق میان انسان و دریا است.
اگر امروز از سواحل شهاب و لافت مراقبت کنیم، در واقع از بخشی از هویت و آینده خود محافظت کردهایم. جمعآوری داوطلبانه زبالهها، کاهش نور مصنوعی شبانه، محدود کردن ساختوسازهای بیرویه و نظارت دقیقتر بر فعالیتهای گردشگری، میتواند امید را دوباره به این سواحل بازگرداند.
لاکپشتها هر سال در تاریکی شب به سوی ساحل میآیند، آرام و بیصدا، اما با هدفی روشن. شاید وقت آن رسیده که ما هم با همان آرامش و آگاهی، در کنارشان قدم برداریم. آینده خلیج فارس و سواحل جنوبی، در گرو همین گامهای کوچک اما پیوسته است؛ گامهایی که میتوانند مسیر زیست را برای نسلهای بعدی روشن نگاه دارند.
گامهای آهسته در خطر نجات لاکپشتهای دریایی
شبهای ساکت جنوب، وقتی موجها آرام به ساحل میرسند، صحنهای تماشایی شکل میگیرد. از دل دریا، لاکپشتهای دریایی با حرکاتی آرام و مطمئن بیرون میآیند و روی شنهای گرم قدم میگذارند. مقصدشان مشخص است؛ ساحل شهاب و لافت در جزیره قشم، جایی که خود سالها پیش در آن متولد شدهاند. این موجودات آرام و کهنسال، پس از پیمودن هزاران کیلومتر از دل دریا، برای تخمگذاری به زادگاه خود بازمیگردند. اما امروز، مسیر بازگشتشان پرخطر شده و بقای آنها با تهدیدهای جدی روبهرو است.