به قلم:صمیم ارزانی
در سال‌های اخیر بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که برخی تصمیمات سیاسی و اقتصادی دونالد ترامپ نه تنها منجر به تقویت موقعیت ایالات متحده نشد، بلکه زمینه‌ای فراهم کرد تا رقبای دیرینه این کشور اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و متحدان سنتی از واشنگتن فاصله بگیرند. آغاز جنگ تعرفه‌ای با چین، اتحادیه اروپا و حتی کانادا نمونه بارزی از سیاست‌هایی بود که اقتصاد جهانی را متلاطم کرد و نهایتاً بازارهای آمریکا را هم تحت فشار قرار داد. این سیاست‌ها که در ابتدا با هدف حمایت از تولیدکننده آمریکایی اجرا شد، در عمل موجب افزایش هزینه‌ها برای مصرف‌کنندگان و تشدید تنش‌های تجاری گردید و فضا را برای نزدیکی رقبا به یکدیگر مهیا ساخت.
از سوی دیگر، اظهارنظر علنی ترامپ درباره تمایل به خرید گرینلند و حتی اشاره به الحاق احتمالی کانادا، به شدت موجب دلخوری دولت‌های دانمارک و اتاوا شد و تصویر آمریکا به‌عنوان متحد قابل اعتماد را خدشه‌دار کرد.
همین نگاه غیرمتعارف در روابط بین‌الملل باعث شد که بسیاری از متحدان سنتی آمریکا به دنبال سیاست‌های مستقل‌تر و حتی نزدیک‌تر شدن به قدرت‌های رقیب برآیند. نمونه‌ای دیگر از این روند در روابط با هند دیده شد؛ روابطی که سال‌ها برای واشنگتن ارزش راهبردی داشت اما به دلیل درگیری‌های شخصی و اظهارات تند ترامپ علیه نخست‌وزیر هند، فضای بی‌اعتمادی حاکم شد و دهلی‌نو به سمت همکاری بیشتر با چین تمایل پیدا کرد؛ حرکتی که از منظر ژئوپولیتیک به نفع پکن تمام شد.
در داخل آمریکا نیز بسیاری از تصمیمات ترامپ چالش‌برانگیز بود. او بارها تأکید داشت که معیار اصلی انتخاب مدیران و مشاوران در دولتش وفاداری شخصی به اوست، نه شایستگی حرفه‌ای یا تجربه بوروکراتیک. این رویکرد موجب شد ساختار اداری و کارشناسی ایالات متحده تضعیف شود و تصمیم‌گیری‌های کلان بر اساس معیارهای فردی و نه منافع ملی صورت گیرد. لغو برخی کمک‌هزینه‌ها و حمایت‌های مالی از دانشگاه‌های برتر کشور نیز این پیام را به جامعه علمی داد که دانش و پژوهش در اولویت دولت قرار ندارد؛ امری که به مرور توان رقابتی علمی آمریکا را تهدید می‌کند.
در عرصه محیط زیست، عقب‌نشینی از توافق‌ها و سیاست‌های مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش کربن، نه تنها جایگاه آمریکا را در میان رهبران جهانی این حوزه تضعیف کرد بلکه فرصت‌های اقتصادی ناشی از گذار به انرژی‌های پاک را هم محدود ساخت. و سرانجام، تصمیم ترامپ برای تنها گذاشتن اروپا در برابر روسیه و کاهش تعهدات امنیتی واشنگتن در ناتو، بسیاری از کشورهای اروپایی را در وضعیتی نگران‌کننده قرار داد و انسجام غرب را سست کرد.
مجموعه این اقدامات، چه در حوزه سیاست خارجی و چه داخلی، باعث شد که آمریکا در نگاه بسیاری از شرکا و رقبا کشوری غیرقابل پیش‌بینی جلوه کند. نتیجه این رویکرد، کاهش نفوذ و اعتبار جهانی واشنگتن و فراهم شدن فرصت برای قدرت‌گیری بیشتر رقبایی چون چین و روسیه بود؛ واقعیتی که پیامدهای آن تا سال‌ها بر سیاست و اقتصاد جهانی سایه خواهد انداخت.
